Bangus sa Sarangani Pang-Eksport

MATAG adlaw, 10 ngadto sa 18 ka toneladang isda, kasagaran mga bangus, ang maani sa Alcantara Group gikan sa ilang punong ug fishcages sa Sarangani, Southern Mindanao. Ning maong gidaghanon, 60 porsento ang iproseso ngadto sa nagkadaiyang produkto nga dunay dugang balor ug ibaligya sa lokal nga merkado ingon man sa gawas sa nasod. Sa naproseso nga produkto, 70 porsento niini ang gieksport sa Estados Unidos, Canada, Japan, Australia ug Guam.

Ang Alcantara Group maoy matawag nga labing dakong eksporter sa produktong bangus sa Pilipinas nga nagdala sa Sarangani brand. Busa dili katingad-an nganong sila nahatagan og Golden Shell Award ug Presidential Citation isip nag-unang eksporter sa produktong bangus niadtong 2004. Ang kompaniya nailhan na sa ilang kalidad sa disenyo sa produkto, paggama ug pagbaligya sa ilang produkto.

NAGKADAIYANG VALUE-ADDED PRODUCT
ANG kompaniya nagproseso og bangus ngadto sa nagkadaiyang produkto apil na niini ang smoked, frozen and deboned; split, marinated and deboned; fresh frozen deboned; bangus fillet gikan sa dagkong bangus; bangus belly gikan sa dagkong bangus; baby bangus split and marinated; baby bangus smoked and deboned; bottled bangus sardines style in corn oil; flavoured products nga nag-apil sa relleno, tocino ug spicy. Dugang niini, ang kompanya nagbaliya usab og daghang preskong frozen whole bangus alang sa lokal nga merkado.

Sa mga dapit sa gawas sa nasod nga dunay komunidad sa overseas Filipino workers, halinon kaayo ang produktong bangus. Kining maong mga produkto gidisenyo nga sayon og kombenyente nga andamon alang sa talad-kan-anan. Ang bangus belly, pananglitan, andam na nga lutoon. Hasta usab ang smoked bangus. Dili na kinahanglan nga hinloan o hugasan pa ang isda. Ang tocino, relleno ug bangus sardines kombenyente usab nga andamon alang sa pagkaon sa pamilya.

Gawas sa bangus, ang Alcantara Group nagprodyus usab og laing high-value species apil na niini ang pompano, lapulapu, seabass ug snapper. Kining matanga sa mga isda gipadagko sa fishcages sa Sarangani Bay.

PAGSUGOD SA NEGOSYONG BANGUS
ANG proyektong bangus usa lang sa mga negosyo ubos sa landong sa Alcantara Group of Companies nga nag-apil sa ransohan sa baka, plantasyon sa pummelo, mangga ug saging. Ang proyektong bangus nagsugod human maungkag ang ilang panagkomboya sa shrimp production
tali sa Dole Philippines. Ang Dole nag-inusarang miatiman sa 205 ka ektaryang prawn farm sa Alabel, Sarangani samtang ang grupo sa Alcantara mikombertir sa 28 ka ektaryang luna sa ransohan ngadto sa punong sa bangus.

Sa dihang nagmalamposon ang proyektong bangus, nangita silag dugang luna nga kabutangan sa padagkoon nga bangus. Ang ilang pagpangita naghatod kanila ngadto sa daghang dapit sa Luzon. Suwerte nila nga wala sila makakaplag og luna sa Luzon kay niadtong 1970, hingpit nga gibuhian sa Dole Philippines ang pag-atiman sa prawn farm tungod sa daghang problema sama sa sakit apil na ang paghinay sa merkado sa Japan gumikan sa pagkamatay sa harianong pamilya. Ang mga Hapones dili na mangaon og pasayan, usa ka epekto sa ilang pagbangotan.

Ang kompaniya karon nagpadagko og mga bangus sa 300 ka ektaryang punong dugang pa niini ang 19,000 cubic meters nga fishcages. Ang tanang punong anaa sa Alabel samtang ang mga fishcage anaa sa Sarangani Bay.

SISTEMA SA PAGPADAGKO SA BANGUS
DUHA ka sukod sa gidagkoon sa bangus ang maprodyus sa punong sa Alcantara nga may sukod nga duha o upat ka ektarya ug ang tubig adunay giladmon nga usa ka metro. Kasagaran, ang 16,000 nga fingerlings kun semilya buhian sa usa ka ektarya. Ang isda padak-on sulod sa 140 ka adlaw kon buot nga makaani og bangus nga ang tulo ka buok motimbang og usa ka kilo. Kon mas dagko ang gusto (sama sa gamiton alang sa fillet ug bangus belly), ang isda padak-on sulod sa 7 ngadto sa 8 ka bulan. Ubos ning maong sistema, moabot sa 10 ka toneladang bangus ang maani matag ektarya. Mahimong ang duha ka buok bangus motimbang og usa ka kilo o tulo ka buok motimbang og duha ka kilo. Ang average cost sa produksiyon mokabat og P64 kada kilo samtang ang presyo kon ibaligya human nga maani tag-P80 kada kilo. Hinuon, dunay dugang balor kon iproseso ang mga bangus ngadto sa produkto nga ikabaligya sa lokal nga merkado ingon man sa gawas sa nasod.

Ang gasto sa produksiyon nag-apil na sa semilya, pagkaon, kuryente nga gigamit sa pagbomba og tubig ug pagpadagan sa paddle wheels ug suweldo sa trabahante. Kining tanan mobalor og P500,000 matag ektarya.


ANG PROYEKTO NAGPAHIMUGSO SA DAKONG HATCHERY
ARON mahimong produktibo ang punong ug fishcages sa tibuok tuig, gikinahanglan ang igong suplay sa semilya. Ang pagsalig sa suplay sa semilya nga nakuha sa dagat usa ka dakong sugal kay dili segurado nga sa tanang panahon dunay makuhang semilya. Ug ang opsiyon nga mangangkat og semilya gikan sa Taiwan ug Indonesia dili usab praktikal tungod sa dakong gasto. Sa tuyo nga makaseguro nga dunay makuhang suplay sa semilya sa bangus sa tanang panahon ug makamenos sa gasto sa pagpangangkat, gitukod sa Alcantara Group ang Finfish Hatcheries, Inc. niadtong 1996.

Gamit ang teknolohiya gikan sa kakomboya nga taga Taiwan, ang kompaniya mao na karon ang labing dakong tigprodyus og semilya sa bangus sa Pilipinas, matod ni Rex Ticao. Matag tuig makaprodyus silag 800 ka milyon nga semilya sa bangus, nga ang kadaghanan ibaligya sa mga namuhi usab og bangus sa Luzon sama sa Pangasinan, Bulacan, Pampanga, Laguna Lake ug Taal Lake. Duna usay dakong panginahanglan sa Kasadpang Kabisay-an ug ubang bahin sa Mindanao. Apan ang dakong tigkuha sa mga semilya sa Mindanao mao ra usab ang Alcantara Group. Matag tuig, 29 milyones ka semilya sa bangus ang ilang gamitong padak-on sa punong.

Si Rene Bocayao, ang marketing manager sa Finfish Hatcheries, miingon nga sa sinugdan, ang tigpamuhi og bangus nagduhaduha sa pagpadagko sa hatchery-bred fingerlings. Nagtuo sila nga ang mga semilyang gikan sa dagat mas labing maayo. Apan sa kadugayan nakaamgo sila nga sayop ang ilang pagtuo. Nasuta nila nga ang mga semilya sa dagat dili pareho ug may mga manunubad pang mahiapil. Dugang niini, ang suplay sa semilya dili segurado sa tanang panahon.

CAGE CULTURE
ANG grupo sa Alcantara nangabang og walo ka ektarya alang sa ilang fishcage operation sa Sarangani Bay. Ning maong dapit, duna silay 19,000 cubic meters fishcages alang sa pagpadagko og bangus, pompano, seabass, lapulapu ug snapper.

Sa ilang kasinatian, ang pagpamuhi og isda sa fishcage dakog bentaha. Ang mga fishcage nga ilang gigamit dunay kuwadrado ug duna say lingin. Usa ka tipikal nga gidak-on sa fishcage ang 15 meters by 15 meters ug lima ka metro ang giladmon. Sudlan nila kinig 56,250 ka semilya sa bangus (mga 20 gramos ang usa) ug pakan-on sulod sa 8 ngadto sa 9 ka bulan. Sa maong gidugayon, ang mga isda modako ngadto sa 750 gramos matag usa o ang tulo ka buok motimbang og duha ka kilo. Ang kinatibuk-ang maani matag fishcage mga 35 ngadto sa 40 ka tonelada. Kini katugbang sa kasagarang maani gikan sa 10 ka ektarya sa ordinaryong nagpadagko og bangus gamit ang tradisyonal nga paagi.

Nagpadagko usab silag high-value fiss sama sa pompano, seabass, lapulapu ug snapper apan dili daghan. Hinuon, dunay plano ang kompaniya nga padak-an ang ilang produksiyon ning mga isdaa ilabi na kay taas ang presyo niini diha sa lokal nga merkado ug sa gawas sa nasod.

Ang kompaniya nagsugod usab sa pagpanukiduki sa pagpamuhi og Vannamae (white shrimp) ug tiger prawn dungan sa bangus sa samang punong. Sa pagkakaron, makalipay ang resulta sa ilang panukiduki. Wala na nila hatagig dugang pagkaon ang ulang nga gipadagko apan ubay-ubay ang ilang naani. Namuhi usab silag tilapia alang sa lokal nga merkado. Apan ang bangus maoy nag-unang produkto nga giprodyus sa Alcantara Group.
Gilaoman sa mga namunoan sa Alcantara Group nga ang prinoseso nilang bangus ug semilya sa bangus padayon nga magdominar sa merkado sa hataas nga panahon.

(Sinulat ni Zac B. Sarian nga gihubad sa Binisaya. Napatik sa Bisaya, Agosto 27, 2008)