ANG paghinlo sa mibanaw nga itom nga lana dili sayon nga trabaho. Usa ka pananglitan niini ang Exxon Valdez oil spill sa Alaska niadtong 1989 nga hangtod karon migasto og sobra sa duha ka bilyong dolyar sa operasyon sa paghinlo sa kadagatan. Ug kining nahitabo nga oil spill sa kadagatan sa Isla sa Guimaras mogugol usab og dakong salapi, mahimong bilyon ka pesos ug mahimo usab nga moabot sa trilyon.

a higayon nga adunay oil spill, ang mga eksperto niining maong kalamidad segun sa websayt nga www.oilspill.com mogamit sa pipila ka paagi aron malimitahan ang idulot nga kadaot ug paghinlo sa mibanaw nga lana diin labing komun nga gamiton ang containment and recovery, dispersal, bio-remediation ug pagsunog.

Giingon nga ang kinaiyahan adunay kapasidad sa pag-atiman sa mibanaw nga lana sa natural nga proseso. Apil ning maong proseso ang solution emulsification ug photo-chemical oxidation apan kining maong mga proseso mogugol og taas nga panahon.
Ang containment and recovery maoy kasagaran nga unang paagi nga himoon sa pagsulay sa paghinlo human mibanaw ang lana. Ang taas, naglutaw nga plastik o rubber barriers nga gitawag og booms gibutang palibot sa naglutaw nga lana. Kining maong paagi, moakto nga koral aron pag-ali nga dili makaeskapo ang lana ug malikayan nga molanay pa padulong sa baybayon.

Kon makoral na, ang lana mahimo nang matangtang pinaagi sa daghang tipo sa skimmers. Ang vacuum skimmers moobra sa kalmadong tubig sa dagat ug gamiton sa pagsupsop sa lana paingon sa estakan nga tangke. Sa baloron nga tubig, ang floating disk ug rope skimmers mahimong paagion sa lana. Ang lana mopilit sa maong mga kahimanan ug ang lana mahimong matangtang unya. Ang mga materyal nga mosuhop sa lana sama sa layang dahon, dagami, kinaon sa gabas, balhibo sa manok, buhok sa tawo ug bunot sa lubi mahimong idugang sa naglutaw nga lana ug tangtangon kon mabasa na kini sa lana. Ang paggamit sa mga absorbent removal mahimong moobra sa paspas nga maglihok nga tubig apan kining maong paagi hinay ug gastoso.

Ang mga kemikal mahimo usab nga magamit aron pagbungkag sa naglatab nga lana ngadto sa minilyon ka gagmayng tibugol sa lana. Imbes nga tangtangon ang lana, ang dispersants ingon sa magpakatap sa epekto sa oil spill ngadto sa daghang ekosistema nga nagpahimo niini nga usa sa dili kaayo makatabang nga solusyon sa problema sa kaliyongan kalambigit sa oil spill.

Ang pagpadali sa biological degradation sa oil spill pinaagi sa pagdugang og microorganism kun bakterya nga mokaon sa lana ngadto sa apektadong dapit usa usab ka paagi sa paghinlo sa oil spill. Kining maong proseso labing moobra kon ang lana nadagsa na sa baybayon kaysa anaa pa naglutaw-lutaw sa lawod nga nasulayang epektibo human sa Exxon Valdez oil spill.

Sa laing bahin, ang pagsunog maoy nihit nga gamiton nga opsiyon alang sa paghinlo sa mibanaw nga lana kay sama sa dispersal magpakatag lang sa polyusyon imbes nga magtangtang gikan sa natural nga kalikopan.

Ang oil spill nga mahitabo duol sa baybayon kanunayng makaepekto sa daghang mga buhing organismo kaysa usa nga mahitabo sa dakong dagat. Kini tungod kay ang dagat nga duol sa baybayon maoy pinuy-anan sa daghang mga kinabuhi sa dagat kaysa dakong lawod. Hinuon, ang tanang oil spill aduna gayoy epekto sa mga organismo nga nanimuyo sa dagat, ug ang oil gikan sa dakong lawod mahimong madagsa ug makakontaminar sa lapyahan gatosan ka milya gikan sa tinubdan sa oil spill. Ang oil spill makadaot sa mga binuhat sa dagat pinaagi sa pagkahilo human makakonsumo og lana, pinaagi sa direktang kontak ug pinaagi sa pagguba sa ilang pinuy-anan ug kahinguhaan sa pagkaon.

Ang negatibong epekto sa pagkahigop og toksik lebel sa lana ingon sa dili kaayo masabtan alang sa daghang espisipikong mga organismo, ilabi na ang mga plankton ug mga organismo nga nanimuyo sa tugkaran sa dagat. Maoy daling masabtan ang epekto sa dagkong mga binuhat sa dagat sama sa dagkong mga isda ug mammal (pananglitan balyena). Ang mga isda makahigop og daghang lana pinaagi sa ilang hasang. Kon dili direktang makapatay kanila, makakunhod kini sa ilang abilidad sa pagsanay o moresulta sa pagkadeporma sa ilang mga liwat. Hinuon, ang labing daling maigo niining oil spill mao ang mga kinhason.

Ang pagkatundag sa M/T Solar I niadtong Agosto 11, 2006 maoy usa ka dakong kalamidad nga giatubang karon sa katawhan sa Isla sa Guimaras. Kay ang oil tanker nga nagdala og 2 ka milyon ka litro (sobra sa 500,000 ka galon) sa bunker fuel (bug-at nga residual petroleum oil nga gamiton isip panubil sa mga barko, industriya ug planta sa elektrisidad) diin gibanabana nga sobra sa 200,000 ka litro niini ang misudlot na sa gisudlang mga compartment, nakaapekto na sa sobra sa 26,000 ka lumulupyo sa Guimaras nga nagdepende sa pagpangisda, nakakontaminar na sa sobra sa 300 ka kilometro sa kabaybayonan ug 500 ka ektarya sa kabakhawan. Ug ang nahibiling bunker fuel nga atua pa sa compartment nagpahimo karon sa maong oil tanker nga usa ka dakong bomba nga gitanom ilawom sa dagat nga kon mobuto magdulot pag dugang kadaot sa kalikopan ug sa katawhan duol niini.

Ang mibanaw nga itom nga lana nga daw gihilam-os sa nawong sa dagat sa Isla sa Guimaras, naghulga sa tinubdan sa isda sa mga mananagat sa maong dapit. Ug karon, nagdulot og dakong kadaot gikan sa pisikal nga kontaminasyon sa mga ekipo sa pagpangisda, kontaminasyon sa pagkaon gikan sa dagat, ug kahinay sa ekonomiya gumikan sa pagkabalda sa aktibidad sa negosyo.

Bisan sa retrato lang, mitulo ang akong luha nga nagtan-aw sa duha ka mananagat nga milusad ug namugsay sa naglatab nga dagat. Kon unsa man ang mga kasakit nga ilang giluom sa dughan, ingon sa ako usab nga nasinati karon. Kay ang dagat nga maoy tinubdan sa ilang panginabuhi mao usab ang tinubdan sa panginabuhi sa among pamilya.
Ngilngig hunahunaon. Ang inanay nga pagpatay sa tinubdan sa ilang panginabuhi sama ra usab nga gihinay-hinayan pagpatay ang ilang kaugalingon.

Dili tiaw ang giatubang nga problema karon sa mga naapektohang komunidad ilabi na ang mga mananagat sa Isla sa Guimaras nga gibanabanang mawad-ag 3-5 ka milyon ka pesos matag adlaw nga dili na makapanagat. Wala pay labot niini ang resulta sa panglawas sa mga lumulupyo sa maong dapit. Ang isda maoy nag-unang pagkaon nga tinubdan sa protina alang sa mga komunidad nga anaa sa kabaybayonan, ug ang hinlo nga isda mahinungdanon kaayo alang sa himsog nilang panglawas.

Ang bunker fuel adunay toksikong kahimoan nga makaingon sa mga sakit-sakit sa panit sa higayon nga makatapot sa lawas ug ang padayong pagkahanggap sa tawo sa inalisngaw gikan sa mibanaw nga lana mahimong makaali sa baga ug sa agianan sa hangin.

"Oil by nature contains, polyaromatic hydrocarbons, they are persistent, they remain in the environment for sometime. It could kill planktons, fish larvae, reefs," matod ni Von Hernandez, ang Southeast Asia campaign director alang sa Greenpeace.

Sa kinatibuk-an, bisan unsa nga tinubdan, ang oil spill adunay idulot nga kadaot sa kaliyongan. Kay kining oil spill adunay epekto dili lang sa kalikopan, sa mga binuhat nga nanagpuyo niini. Ang hangin ug ang sulog sa dagat makadala sa polyusyon ngadto sa liboan ka kilometro gikan sa tinubdan sa oil spill.

Duna man untay namugna nga trabaho sa pagpasiugda sa Petron sa pag-hire og 800 ka lumulupyo sa Nueva Valencia alang sa "cash for work" scheme nga suweldoan og P300 matag adlaw sa pagpanghinlo sa mibanaw nga lana nga nadagsa na sa mamala ginamit ang lokal nga mga kahimanan, ug ang mga hinabang salapi ug uban pa dili makatugbang sa bili sa dakong kadaot nga gidulot sa oil spill sa panginabuhi sa mga lumulupyo, sa panglawas ug sa kabalisa nga sa matag karon ug unya mohadla sa ilang panumdoman nga daw usa ka daman.

DILI ikatingala karon nga makadungog kitag reklamo mahitungod sa grabeng kainit sa panahon. Nahitabo kining kalibotanhong pag-init kun global warming tungod sa pag-usbaw sa greenhouse effect. Kini unta ang magpahigayon nga mamentinar ang eksaktong kainit sa kalibotan aron magpabiling buhi ang tanang mga linalang apil na ang hayop, tanom ug uban pa. Kay kon walay greenhouse effect, ang atong Kalibotan (Earth) seguradong mahisama sa planetang Mars nga grabe ang kabugnaw tungod kay walay bagang atmospera nga magpabanda sa kainit pabalik sa nawong sa maong planeta.
Apan tungod sa daghang mga hinungdan inanayng miinit ang atong Kalibotan.

Ikakomparar nato ang Kalibotan sa usa ka kotse nga giparking nga natandangan sa sidlak sa Adlaw. Kon anaa ka sa sulod sa kotse, mabantayan nimo nga labi pang init sa sulod kaysa temperatura sa gawas. Ang bidlisiw sa adlaw mosulod-lapos sa tinakpang bentana sa kotse. Motuhop sa mga lingkoranan, dashboard, carpet ug floor mat sa kotse ang ubang kainit gikan sa Adlaw. Sahi sa kainit nga mobanda, ang kainit nga buhian ning mga butang dili usab makalusot pagawas sa bentana sa kotse. Ug ang resulta mao ang inanayng pagtaas sa temperatura sulod sa kotse.

Gibanabana nga 70 porsento sa enerhiya gikan sa bidlisiw sa Adlaw nga moigo sa atmospera sa Kalibotan ug sa nawong niini motuhop sa yuta, dagat ug ubang mga butang. Ang laing 30 porsento ibanda ngadto sa kawanangan nga sa higayong moigo na sa panganod ug ubang mga butang sa atmospera, sama sa carbon dioxide, methane gas ug water vapor (inalisngaw sa tubig) ibanda na usab paingon sa nawong Kalibotan. Ang kainit nga dili makalusot sa atmospera magpahigayon sa Kalibotan nga labing init kaysa gawas sa atong atmospera, tungod kay mas dugang ang enerhiya nga misulod kaysa migawas.

Mahitabo ang greenhouse effect tungod sa mga natural nga naglungtad nga mga butang sa atmospera. Apan subo nga palandongon nga sukad sa Rebolusyon sa Industriya, ang tawo nagpahungaw niini og daghang carbon dioxide, methane ug nitrous oxide ngadto sa atmospera.

Ang carbon dioxide (CO2) nga usa ka walay bulok nga gas nga produkto sa kombustiyon sa mga organik nga mga butang, naglangkob kubos sa 0.04 porsento sa atmospera sa Kalibotan, nga kasagaran napahungaw sa aktibidad sa mga bulkan sa sayong mga tuig sa atong planeta. Apan nadugangan konsentrasyon sa CO2 sa atong atmospera gumikan sa aktibidad sa tawo nga nagbombag daghang carbon dioxide. Gikonsiderar kini nga maoy nag-unang hinungdan sa kalibotanhong pag-init tungod kay kusog mosuhop sa infrared radiation.

Laing mahinungdanong greenhouse gas ang nitrous oxide (NO2). Ang nitrous oxide mosuhop og mas labing daghang enerhiya kaysa CO2. Tungod niini, ang mga pagpakabana sa pagkunhod sa pagbuga sa greenhouse gas nakapokus usab sa NO2. Hinuon, ang gidaghanon nga mabuhian sa aktibidad sa tawo sama sa paggamit sa daghang nitrogen fertilizer sa mga tanom diyotay lang kaysa CO2.

Ang methane nga nag-unang naglangkob sa natural gas ug usa ka kombustibol nga gas, natural nga motumaw pinaagi sa pagkadugta sa mga organikong mga materyal. Mamugna usab kini sa mga proseso sa tawo sama sa pagkuha niini gikan sa uling, gikan sa mga hayop, gikan sa mga bakterya sa kahumayan ug pagkadugta sa mga basura sa tambakan.

Sa panukiduki sa mga sayantist, inanay nang nangatunaw ang mga bukid sa niyebe nga sa dugay nang panahon nagalungtad sa bugnawng mga dapit sa Kalibotan. Kining pagkawala sa dakong bahin sa niyebe sa nawong sa Kalibotan magpausbaw usab sa kalibotanhong pag-init tungod kay makunhoran ang mobanda nga kainit gikan sa Adlaw pagawas sa Kalibotan. Tungod niini motaas usab ang lebel sa tubig-dagat. Kay bisan gani ang usa o duha ka pulgada nga matunaw, madugangan man ang lebel sa tubig-dagat pataas ngadto sa 10 ka tiil diin daghang mga komunidad duol sa baybayon ang malanapan. Ug sa pagsaka usab sa kinatibuk-ang temperatura sa kadagatan, daghang mga bagyo ang mamugna nga magdala og kusog ug mas malaglagon nga enerhiya gikan sa init nga tubig nga ilang maagian.

Unsay epekto sa kalibotanhong kainit sa atong panahon ug ekosistema? Sa usa ka bahin sa yuta, ang panahon sa pagpananom mahimong hataas ang ting-ulan nga maghatag og benepisyo sa daghang paagi. Sa pikas bahin usab, mahimong makasinati og pag-usbaw sa temperatura ug ang kakulang sa pag-ulan nga makaingon sa grabeng hulaw ug posibleng makamugna og disyerto.

Apan ang labing grabeng maapektohan ug ang labing lisod nga matag-an, mao ang epekto sa kalibotanhong ekosistema sa mga buhi. Daghang mga ekosistema ang matandog diin ang gamayng kausaban mahimong makapatay sa pipila ka mga kaliwatan ug laing kaliwatan nga nagsalig usab sa ubang kaliwatan. Ang halos tanang ekosistema magkalambigit sa usag usa mao nga adunay talikalang reaksiyon sa mga epekto nga mahimong dili masukod. Gumikan niini, ang lasang hinay-hinayng mamatay ug mahimong kasagbotan o ang tibuok pagang mamatay. Daghang matang sa mga tanom ug hayop mahimong makasagop o makalihok aron makasig-uyon sa pagkausab sa klima apan daghan ang mahimong mahanaw.

Ang tawhanong bili sa kalibotanhong pag-init lisod mabanabana. Liboan ka mga kinabuhi matag tuig mahimong mawala samtang ang katigulangan o kadtong nagluya, mag-antos sa sobrang kainit ug uban pang balatian nga kalambigit sa nasinating kainit sa panahon. Ang mga kabos ug wala maugmad nga nasod mag-antos ning maong grabeng epekto tungod kay wala silay igong pinansiyal nga tinubdan aron mabatokan kining maong problema nga dala sa pagtaas sa temperatura. Daghan ang mahimong mamatay tungod sa kagutom og pagkunhod sa ulan nga makalimita sa pagtubo sa mga pananom. Ug daghan usab ang magkasakit kon ang mga komunidad sa kabaybayonan malunopan nga moresulta sa pagkatap sa mga sakit gumikan sa hugaw nga tubig.

Mapugngan ba nato ang kalibotanhong pag-init? Unsaon may angay natong buhaton? Segun sa mga sayantist, mahimo kining mapugngan pinaagi ning pipila ka aksiyon:

1. Seguroon nga kondisyon ang sakyanan aron episente kining modagan ug diyotay lang ang mamugnang makadaot nga hangin.

2. Maglakaw o mosakay og biseklita kon mahimo. Ang paggamit sa mga sakyanan makamugna og dugang greenhouse gases kaysa ubang mga butang nga imong gipanghimo.

3. Pagngon ang mga kahimanan kon wala na gamita.

4. Magresaykol. Ang mga basura nga dili maresaykol mahipunta sa yutang pundohanan sa mga basura diin makamugna kinig methane gas. Dugang niini, ang resaykol nga mga butang nagkinahanglan lang o diyotayng enerhiya aron makamugnag produkto kaysa mga produkto nga gikan sa mga lughason (raw materials).

5. Mananom og kahoy ug uban pa kon mahimo. Ang mga tanom mosuhop sa carbon dioxide gikan sa atong hangin ug magbuga og oksihena.

6. Dili sunogon ang mga basura kay kini magbuga og carbon dioxide ug hydrocarbons ngadto sa atmospera.

7. Dili mogamit sa mga butang nga makamugna og mga greenhouse gas.

8. Ug aron nga mapungan gayod ang pagbuga sa greenhouse gases, kinahanglang maugmad ang alternatibong kahinguhaan sa enerhiya kun non-fossil fuel energy sources sama sa hydro-electric power, solar power, wind power ug uban pa.

Sa pagkaugba sa Kyoto Protocol kun kasabotan sa pagkunhod sa ibugang carbon dioxide ug ubang greenhouse gas sa mga industriya sa tibuok kalibotan, nalipay ang nagpakabanang katawhan. Gipirmahan kini sa katloag lima ka industriyalisadong mga nasod nga nanaad nga kunhoran nila ang pagbugag greenhouse gases ngadto sa atmospera. Apan hapdos palandongon kay ang Amerika nga maoy labing dakong prodyuser sa greenhouse gases sa kalibotan, wala mopirma ug miatras sa pakig-alayon sa maong kasabotan niadtong 2001.

Gawas sa personal nga pagpakabana, ang Kyoto Protocol gilaoman nga makatabang aron kahatagan kasulbaran ang nagkadako nga problema. Apan kon walay maayong padulngan, moabot kaha ang panahon nga mahisama na sa nagbagang bola ang atong Kalibotan? Kini ang akong gikabalak-an.

PIPILA na ka dekada ang milabay nga ang nasod nagapos sa paggamit og lana sa pagpadagan sa mga planta sa elektrisidad nga magsuplay og kuryente sa kabalayan ug negosyo ilabi na sa kabaryohan sa kapupud-an. Apan karon nakaamgo na ang mga Pilipino sa padayong pagsalig sa pag-angkat og fossil fuels sama sa krudo nga ang bili matag baril sa merkado sa kalibotan padayong nagasaka halos matag semana. Busa, gipakaylap karon sa gobyerno ang pagpahimulos sa alternatibong kahinguhaan sa kuryente usa na niini ang solar power kun enerhiya gikan sa Adlaw.

Pipila na ka dekada ang nanglabay nga gigamit kini nga tinubdan sa kuryente sa pagpasiga sa mga suga sa parola diha sa mga pantalan. Apan karon gipahimuslan na sa kabalayan ilabi na sa hilit nga dapit nga walay suplay sa kuryente tungod kay wala maabot sa pribado ug kooperatibang ting-apud-apod og kuryente.

Aron makamugna og kuryente, gigamit ang photovoltaic cells kun PV cells aron ikonbertar ang kahayag gikan sa Adlaw ngadto sa elektrisidad. Ang PV nagpasabot og photo (light) ug voltaic (electricity). Una kining nadiskobrehan sa 18 ka siglo. Ug sukad nga naugmad kini sa Bell Laboratory sa 1950, nahimo kining nag-unang tinubdan sa elektrisidad sa mga satelayt ug ubang kahimanan sa kawanangan sama sa Hubble telescope apan karon miabot na sa kabalayan ug negosyo. Ang sistema sa PV usa ka makatagad nga alternatibo sa konbensiyonal nga tinubdan sa elektrisidad tungod kay kini hilom, dili makahugaw sa kalikopan, mapahimuslan ang tinubdan sa enerhiya nga abunda sa tanan ug dili na magbansay og tawo sa pagpaandar sa solar power.

Ang teknolohiya sa photovoltaic makamugna og kuryente kon ang kahayag sa Adlaw moigo na sa materyal nga sensitibo sa kahayag nga gitawag og solar cell nga komun nga ginama gikan sa silikon. Kon ang solar cell makadawat na og kahayag, moreak kini og magpagawas og elektrisidad. Kon ang grupo sa cells ikombenar ngadto sa PV module, ang elektrisidad nga mabuhian sa matag solar cell kolektahon ug makamugnag direktang kuryente sama sa komun nga baterya.

Ang teknolohiya sa solar power mikaylap na sa atong kapupud-an ilabi na sa hilit nga mga barangay. Kon makaadto ka sa Barangay Butong, nga nahimutang sa bukirang bahin sa lungsod sa Ronda, Cebu mahimong makaingon ka nga iwit sila sa mga teknolohiya sama sa cellphone apan kuydaw anaa sa ilang dapit namontar ang labing unang solar-powered prepaid water supply system sa kalibotan nga proyekto sa WorldWater (Phils.) ubos sa pagtambayayong sa mga lokal nga kagamhanan sa Barangay Butong ug sa lungsod sa Ronda.

Ang mga solar panel kun solar cells sa maong proyekto, gimontar ibabaw sa bungtod nga makamugna og 2,700 watts nga elektrikal nga enerhiya gikan sa enerhiya sa Adlaw aron mapaandar ang submersible pump, nga maghigop og 22 metro kubiko sa tubig matag adlaw gikan sa tinubdan sa tubig ilawom sa yuta padulong sa tangke nga mosulod og 54 metro kubiko sa tubig nga naghatag sa mga molupyo og 2.5 ka adlaw nga reserba sa tubig.

Kon makalahos ka sa Bohol, ngadto sa isla sa Cabilao sa lungsod sa Loon, makita nimo ang unang solar-powered computer laboratory/internet café dinhi sa Pilipinas. Ang laboratoryo sa kompyuter nga adunay unom ka bag-ong personal computer ug duha ka laser printer, bukas sa publiko ilabi sa mga magtutudlo ug magtutuon sa Cabilao National High School..

Kining maong proyekto sa Center for Industrial Technology and Enterprise (CITE) ug German Development Service nga adunay abag nga pundo gikan sa GTZ/Gate Germany ug sa lokal nga kagamhanan sa Loon, naghatag og kahigayonan sa mga lumulupyo sa isla sa Cabilao ilabi na sa kabataan nga makahibalo sa kompyuter o mga kurso sa kompyuter ug dili maulahi sa pagkuha og impormasyon ilabi na sa siyensiya ug teknolohiya.

Ang dapit walay iyang kaugalingong tinubdan sa kuryente. Apan ning maong proyekto, adunay na silay walay limit nga akses sa information technology nga migamit sa kahayag sa Adlaw aron makaandar ang mga kahimanan sa laboratoryo. Ang laboratoryo adunay ekipo nga gilangkob sa 28 ka solar panels sa tag 75 Wp matag usa. Gikan sa solar panel, ang kahayag moagi sa inverter ug mo-charge sa 24 ka battery lead aron makahatag og kuryente sa maong pasilidad.

Ug kon molatas ka sa yuta sa mga saad ngadto na sa hilit nga mga dapit nga buhing saksi sa giyera sa nagkabangi nga mga baroganan, makita mo usab didto ang solar power nga nagpadan-ag kabalayan, eskuylahan, barangay health center, barangay hall ug kadalanan, ug nagpaandar sa water pump alang sa irigasyon, incubators ug hatcheries alang sa aktibidad sa negosyo sa umahan ug vaccine refrigerator alang sa mga klinika sa kabarangayan.

Kini ang mga proyekto sa Solar Power Technology Support (SPOTS) inabagan sa Department of Land Reform nga gipundohan sa gobyerno sa Espanya, sa US Agency for International Development, sa Philippine National Oil Company (PNOC) ug uban pang mga grupo aron maugmad ang sosyal ug ekonomikanhong kondisyon sa mga kabos nga nanimuyo sa hilit nga mga lugar nga wala maabot sa kuryente sa dagkong mga kompanya ilabi na ang mga benepisyaryo sa reporma sa panguma.

Hinuon, sa Cagayan de Oro anaa na sila karoy solar photovoltaic power plant nga gipanag-iya sa Cagayan Electric Power and Light Company Inc. (CEPALCO) nga nahimutang sa Barangay Indahag, mga lima ka kilometro sa habagatang subungan gikan sa kasingkasing sa maong dakbayan. Ang 1-MWp photovoltaic (PV) plant usa ka pasilidad nga mokonbertar sa enerhiya sa kahayag sa Adlaw ngadto sa elektrisidad nga dili makahatag og polyusyon sa atmospera, yuta o kasubaan tungod kay wala kini magsalig sa pagsunog sa krudo. Tandi sa makita nato nga power plant nga gipaandar sa krudo, kini hilom ug walay mga maglihok nga parte sulod sa planta.

Ang 6,480 ka piraso sa poly-crystalline silicon PV modules sa maong planta nga gigrupo ngadto sa siyam ug nag-atubang sa habagatan gikonsiderar nga kinadak-ang grid-connected nga planta nga namontar sa nagakaugmad nga nasod. Ang planta nga nahimutang sa diamond-shaped nga ektarya gisugdan sa Agosto 2003 ug nagsugod ang operasyon sa miagi lang nga Hulyo sa miaging tuig, makamugna og mga 1,300,000 kilowatt hours sa elektrisidad matag tuig, igo nga makasuplay sa konsumo sa 770 ka panimalay.

Sa laing bahin usab, kon mahuman, ang proyektong SINAG 1 sa Puerto Princesa kini maoy mahimong kinadak-ang solar power project sa kalibotan. Ang 25,000 ka solar panel nga molukop sa 20 ka ektaryang luna sa yuta imontar aron makamugna og 6.67 megawatt nga kuryente nga makasuportar sa nagkadako nga panginahanglan sa kuryente sa siyudad.

Sa kasamtangan, ang labing dakong solar project dinhi sa nasod mao ang proyektong solar home system sa Philippine National Oil Company (PNOC). Sa milabayng duha ka tuig, naghatod na kinig kahayag sa 2,160 ka panimalay sa Luzon ilabi na sa Cordillera, sa Kabisay-an ug sa hilit nga mga dapit sa Mindanao. Sa 2007, target sa PNOC nga mahatagag kahayag ang 15,000 ka panimalay.

Ang hinlo nga elektrisidad gikan sa kahayag sa Adlaw nakabenepisyo sa hilit nga mga komunidad sa nasod sa daghang paagi sama sa pag-ugmad sa seguridad, pag-usbaw sa aktibidad sa sentro sa komunidad, pag-usbaw sa oportunidad sa panginabuhian pinaagi sa produktibong aplikasyon sa solar power ug nagpadako sa kita sa banay ug nagpausbaw sa kinabuhi sa tunga sa milyon nga mga Pilipino sa labing hilit nga mga dapit sa kapupud-an.

Ang paggamit og solar power maoy labing kubos nga gastos ug epektibo nga paagi sa pagsuplay og kuryente sa hilit nga mga lugar sa nasod. Ug sa paghunahuna nga sa tibuok tuig abunda ang atong nasod sa kahayag sa Adlaw, ang solar power maoy labing ideyal nga tinubdan sa elektrisidad.

SUKAD sa pagkadiskobre pag-usab sa modernong tawo sa spirulina niadtong 1963, kini maoy nakit-ang solusyon sa mga problema sa sakit ug sayong kamatayon, polyusyon, malnutrisyon, pagburos ug pagpanganak, modernong estilo sa kinabuhi, pagkaupaw sa kalasangan ug global warming.

Ang spirulina maoy sumusunod sa unang photosynthetic life form sa kalibotan. Sugod sa 3.5 ka bilyon ka tuig nga milabay, kining blue-green algae (lumot) mibuga og oksihena sa atmospera aron ang ubang kinabuhi maugmad ug molungtad. Sukad niadto, ang lumot mitabang na sa pagmentenar sa kalungtaran sa tanang kinabuhi sa atong planeta.

Gikan sa karaang sibilisasyon, nahimo kining kabahin sa adlaw-adlawng konsumo sa pagkaon sama sa mga Aztecs sa Mexico ug sa mga Mayas sa Central Amerika. Ang pagkonsumo og spirulina maoy nagpahimsog sa mga Aztec nga nagtukod og siyudad ug mga templo, nanulong ug nakigkiggubat sa ubang rasa ug nakaugmad og sopistikadong kultura. Sa samang bahin usab, ang mga Mayas nanimuyo nga intelihente ug sibilisado sa kalasangan sa Central America sobra sa liboan ka tuig diin nagtukod silag dagkong mga siyudad, nag-ugmad og mga balaod ug sistema sa gobyerno ug nakakat-on sa abanteng kahibalo sa matematika ug astronomiya.

Ang manna nga gikaon sa mitakas nga mga Israelitas, nga milagrosong mitumaw sa kabatoan human sa grabeng hulaw nga giingong ang kalami sama sa wafer nga hinimo sa dugos, mahimong usa ka porma sa naugang spirulina. Ang spirulina man god mahimo mang motubo sa init-init ug parat-parat nga palibot nga magpaseguro niining hinlo tungod kay walay organismo nga mabuhi ug makahugaw sa tubig diin kining mga lumota modagsang. Dili sama sa ubang butang nga dunay kalambigit nga mikroorganismo, ang spirulina usa sa mga hinlo, labing natural nga pagkaon nga makita sa kinaiyahan.

Luwas tagamtamon ang spirulina matag adlaw. Ning bag-ong panahon, minilyon ka mga tawo libot sa kalibotan mikonsumo niini isip suplementong pagkaon. Girekomenda kini sa United Nations ug World Health Organization tungod kay mopalig-on kini ug mobalanse sa panglawas, maghatag og abundang nutrina sa malnoris nga lawas ilabi na sa kabataan, magtukod og lig-ong pundasyon aron ang lawas lisod atakehon sa mga bakterya ug virus diin pipila lang ka gramo sa spirulina ang gikinahanglan matag adlaw.

Sa milabayng 20 ka tuig, positibo ang kasinatian sa katawhan sa tibuok kalibotan sa ilang pagkonsumo og spirulina. Nasinati nila ang usbawng enerhiya ug kaabtik, mius-os ang timbang, milapad ang panghinlo sulod sa lawas ug miusbaw ang resistensiya batok sa nagkalainlaing mga sakit. Maayo kining ikonsumo sa mga tawo sa tanang edad, apil na ang kabataan. Gani, haom kini sa mga edaran na nga maglisod sa pagtunaw sa pagkaon. Dako usab kinig ikatabang sa mga atleta sa paghatag og enerhiya ug lahutay sahi sa mga mensaherong Aztec sa ilang panahon nga magdagan lang pagpaingon ug pagpauli sa paghatod og mensahe.

Sa nangapatik nga siyentipikanhong mga pagtuon sa Amerika, Taiwan, Europe, Japan, Russsia ug China, ang spirulina nahibaw-an nga nagbaton og lahi nga phytonutrients nga makapugong sa viral infections ug makapalig-on sa immune system, magsuportar sa kahimsog sa kasingkasing ug kaugatan, magpaubos sa kolesterol, magpausbaw sa kahimsog sa gastrointestinal ug digestive tract, magpadali sa paghinlo sa mga hilo nga natipun-og sa lawas, magpakunhod sa risgo sa kanser nga adunay maayong proteksiyon nga antioxidant ug makapahimsog sa panglawas sa kinatibuk-an.

Gawas nga maayong pagkaon alang sa mga malnoris ang spirulina, dako usab kinig ikatabang alang sa mga pasyente sa AIDS nga hinay ang utilisasyon sa mga nutrina gikan sa pagkaon. Nagbaton kinig calcium, iron, magnesium, potassium, zinc, selenium ug ubang trace minerals nga labing matagamtam sa lawas nga makapahimsog sa kritikal nga enzyme systems. Pinaagi sa proseso sa photosynthesis, kini nagbaton og 8 ka mahinungdanong amino acids, organic iron, vitamin B-12 ug B-complex, beta carotene, antioxidants ug chlorophyll. Gitawag kinig super food ug labing maayong alternatibo sa suplementong mga bitamina ug minerals.

Karon nga naekspos kita sa daghang toksikong mga kemikal sa hangin, tubig, pagkaon ug mga druga, ang atong lawas kinahanglang padayong mopagawas niining nagtipun-og nga mga hilo. Ang spirulina maoy labing maayong sulbad tungod kay aduna kiniy lahi nga kombinasyon sa phytonutrients apil na ang chlorophyll, phycocyanin ug polysaccharides nga makatabang sa daling pagkabanlas sa mga hilo diha sa lawas.

Ang spirulina paspas nga motubo ug makaangkon og 20 ka pilo sa protina matag ektarya kaysa soybeans (35%). Maoy labing maayong tinubdan sa protina sa tanang utan nga nagbaton og 65% - 75% labaw kaysa natural nga mga pagkaon sama sa mga mananap ug isda (15-25%, gatas (35%), mani (25%), itlog (12%), ubp. Kubos kini sa tambok, kalori ug kolesterol nga tinubdan sa protina. Komun kini nga mapalit sa tabletas, kapsula, gel, ubp. nga idugang sa paboritong prutas, juice, tinapay ug uban pa.

Sa kasamtangan, ang kalibotanhong produksiyon sa spirulina nga gikultibar sa siyentipikanhong desinyo nga algaefarms, mokabat og liboan ka metrikong tonelada matag tuig. Ang Amerika maoy nag-una niini nga gisundan sa Thailand, India ug China. Nagplano na usab sa pagprodyus og spirulina ang ubang mga nasod nga nakaamgo sa pagkamahinungdanon niini sa kinabuhi. Giugmad kini karon isip pagkaon ugma damlag tungod sa daghang mga benepisyo isip pagkaon sa tawo ug mahimong anihon ug ipakaon sa milyon-milyong tawo nga nag-antos sa grabeng kagutom.

Ang spirulina dako usab og ikatabang sa pagkonserbar ug pagbalanse sa ekolohikal nga kahimsog sa planeta. Magdugang kini sa kalidad ug gidaghanon sa hangin nga atong mahanggap pinaagi sa pagbuga sa oksihena ngadto sa atmospera ug paghigop sa carbon dioxide samtang nagtubo. Ang usa ka toneladang spirulina mokonsumog 450 ka kilo sa carbon ug mobugag 1.2 tonelada sa oksihena samtang nagtubo. Ang usa ka ektarya sa disyerto o laing produktibo o dili produktibong yuta, makaprodyus og 14 ka toneladang spirulina matag tuig samtang mohigop og 6.3 toneladang carbon dioxide gikan sa atmospera ug magbugag 16.8 ka toneladang oksihena.

Gawas nga dili makadaot sa kalikopan, maghatag kinig dugang nutrisyon matag ektarya kaysa ubang pagkaon. Magkonserbar kini sa yuta ug episenteng mogamit sa tubig ug enerhiya matag kilo sa protina kaysa ubang pagkaon. Sa pag-usbaw sa produksiyon sa spirulina sa tibuok kalibotan gamit ang dili tabunok nga mga yuta ug parat-parat nga tubig, matamnan og mga kahoy ang ubang kayutaan hangtod nga mahibalik sa pagkalasang.

Ang spirulina mahinungdanong kabahin sa kalibotanhong sistema nga nagsuportar sa kinabuhi. Ang mga inobasyon ug mga damgo sa paggamit niini nagsaad sa pagtabang aron maberde ang disyerto, matabunok pagbalik ang yuta, matamnan ang dagat ug magpatunhay ang kinabuhi sa kalibotan. Sa pagkakaplag pag-usab ug pagkonsumo sa katawhan sa spirulina, mibalik ang tawo sa sinugdanan sa kinabuhi.

ANG coconut methyl-ester (CME) o coco-diesel maoy labing praktikal sa mga alternatibong sugnod nga makuha karon sa merkado tungod kay kini dali nga himoon, kubos ang gasto ug hinlo mao nga dili makahugaw sa atong kalikopan. Mahigalaon kini sa kalikopan, dili toksiko ug abunda sa atong nasod.

Segun sa mga panukiduki, ang CME adunay 11 porsento nga oksihena, walay asupre ug carcinogenic compounds (makakanser) sama sa benzene, paraffin, ug ubang mga makadaot nga components nga moresulta sa kubos nga binuga sa hydrocarbons, carbon monoxide, lawog-lawog sa krudo ug sulfur dioxide.

Ang 11 porsento nga oksihena sa biodiesel magpahigayon niini nga masunog pag-ayo. Kining hinlo nga pagsunog makatabang sa pagkunhod sa ibugang aso sa mga tambutso sa mga behikulo nga maoy hinungdan sa polyusyon sa hangin nga gipanghingusgan karon nga masumpo pinaagi sa Republic Act 8749 o The Clean Air Act.

Sa mga pagtuon, napamatud-an nga ang paggamit sa biodiesel sa makinang de krudo makapakunhod sa binuga nga carbon dioxide ngadto sa 78 porsento ug carbon monoxide ngadto sa 50 porsento – ang nag-unang hinungdan sa polyusyon sa hangin sa Kamanilaan – ug ang sulfates nga maoy dakong hinungdan sa mga problema sa ginhawaan.

Ang pagkunhod sa binuga sa aso sa mga behikulong de krudo nga gisambogan og CME naggumikan sa kubos nga sulfur nga nagpakunhod usab sa produksiyon sa sulfuric acid rain. Masunog og maayo ang biodiesel busa makunhoran ang ibuga nga mga hilo nga delikado sa panglawas.

Ang biodiesel adunay susamang kinaiya sa proseso sa pagsunog sa petrolyong krudo, ug makahulip sa halos tanang kasamtangang gamit. Hinuon, kasagaran kini gigamit isip pangdugang aron mousbaw ang kalidad sa petrolyong krudo ilabi na ang kadangngog niini. Usa kini sa mga kandidato nga mohulip sa petrolyo isip kalibotanhong tinubdan sa enerhiya sa mga sakyanan ilabi na nga di na kinahanglan ang modipikasyon sa makinang de krudo.

Ang biodiesel non-flameable (dili mosiga) ug lahi sa petrolyong krudo tungod kay kini non-explosive (dili mobuto). Dili sama sa petrolyong krudo, kini biodegradable ug non-toxic (dili makahilo) ug kini makakunhod sa toksiko ug ubang ibuga kon masunog isip sugnod. Ang biodiesel nahibaw-an nga maayong solvent (adunay gahom sa pagtunaw) kaysa petrolyong krudo ug mobungkag sa mga lawog-lawog nga nadeposito sa agianan sa krudo sa makina nga gipadagan kanunay sa petrolyo.

Ang paggamit sa CME dakog ikatabang sa mga tag-iyag sakyanan nga dili maperwisyo sa paghinulat og dugay sa ipahigayong smoke emission testing nga pugos ipahigayon sa Land Transportation Office matag tuig.

Gibutyag ni Emil Carandang, executive director sa Philippine Coconut Research and Development Foundation, Inc., nga nagmalamposon ang mga Pilipinong siyentista sa pagkonbertar sa lana sa lubi ngadto sa biodiesel. Tungod ning maong kalamposan, ang Philippine Coconut Authority (PCA) nagporma og National Clean Diesel Task Force aron maoy magpahigayon sa implementasyon sa Philippine Coconut Biodiesel Program. Usa sa mga proposal sa task force nga kinahanglang ang tanang de krudong mga sakyanan sa gobyerno mogamit sa coconut biodiesel. Ang petrolyong krudo sagolan og 1 ngadto sa 2 ka porsento nga CME.

Ang kampanya sa PCA giawat sa Department of Environment and Natural Resources sa miaging tuig diin gipanghingusgan sa ahensiya nga mogamit gayod og biodiesel fuel additive ang tanan nilang mga sakyanan aron makatabang nga makunhoran ang polyusyon sa hangin ug mahimong ehemplo isip nag-unang ahensiya sa pagpanalipod sa atong kalikopan.

Ang coconut biodiesel mahimong magamit nga puro nga sugnod o isip petrodiesel enhancer alang sa tanang makina nga de krudo ug kini gigamit na sa komersiyal nga aplikasyon. Ang Senbel Fine Chemicals Co., Inc, usa ka kompanya nga nagabase sa Lucena City, usa sa mga lokal nga tigproseso sa CME isip additive sa krudo.

Sa laing bahin, ang Philippine Coconut Authority nagmontar na og coconut biodiesel refueling pump station alang sa promosyonal nga paggamit ug pagpahigayon og siyentipikanhong balidasyon sa mga pagsulay ug panukiduki ug kaugmaran nga mga aktibidad sulod sa buhatan sa maong ahensiya sa Philcoa, Quezon City.

Sa iyang kabahin, si Presidente Gloria Macapagal Arroyo mipirma sa Memorandum Order No. 55 nga nag-awhag sa tanang ahensiya sa gobyerno ug mga kompanya nga iya ug kontrolado sa gobyerno sa pagdugang og usa ka porsento sa CME sa ilang panginahanglan sa krudo sa ilang mga sakyanan.

Gawas nga makunhoran ang ibugang itom nga aso sa tambutso sa mga sakyanan, ang paggamit og coconut methyl ester, ang higala sa kalikopan nga biyolohikal nga sagol sa krudo, makamenos gasto sa behikulong de krudo matag tuig segun sa pagsulay nga gihimo sa siyam ka sakyanan.

Sa taho nga gipagawas sa Philippine Coconut Authority (PCA), ang paggamit og usa ka porsento sa CME mix sa krudo nakapausbaw sa episenting pagdagan ug nakapakunhod sa konsumo sa krudo alang sa Mitsubishi L-300 nga midagan og 800 ka kilometro. Ang nakonsumo nga krudo 97 ka litro ra imbes nga 120 ka litro.

Ang pagkunhod sa konsumo naobserbahan usab sa Partas Bus nga adunay biyaheng Cubao-Vigan-Cubao nga midagan og 25,080 kilometro. Ang nagamit nga konsumo sa krudo nakunhoran gikan sa 12,128 litro ngadto sa 10,981. Ang pagkunhod naobserbahan bisan pa sa kamatuoran nga ang usa ka porsento sa CME mix mipataas sa presyo sa krudo ngadto sa P27.98 gikan sa P27 nga walay CME atol sa pagpahigayon ning maong pagtuon.

Kon ang mga Pilipino gusto nga makunhoran ang toksiko nga ibuga sa ilang mga sakyanan ug makadaginot, angay gayod nga gamiton ang biodiesel. Mao kini ang labing alternatibong sugnod nga nakapasar sa gisagop nga panukdanan sa Clean Air Act sa tibuok kalibotan. Ang biodiesel dugay nang gigamit sa mga progresibong nasod sama sa Amerika ug mga nasod sa Uropa nga milungtad nag duha ka dekada.

Ang Pilipinas mao karoy nag-una sa tanang mga nasod nga nanaom og lubi sa tibuok kalibotan. Aduna kiniy 1.444 bilyon ka litro nga produksiyon sa lana sa lubi matag tuig busa makasuplay kini sa panginahanglan sa coco-diesel aron makasugod sa panginahanglan sa publiko niining alternatibong enerhiya diin ang lima ka buok lubi makamugna og usa ka litro sa CME.

Kon mabaligya sa hustong merkado ang coconut biodiesel, dili lang kay makakunhod sa polyusyon sa hangin, makakunhod usab kini sa nasodnong pagdepende sa inangkat nga mga petrolyo nga misamot og kamahal sa kalibotanhong merkado. Dugang niini, maghatag usab kinig maayong panginabuhian ngadto sa mga mag-uuma sa lubi ug makamugna og daghang trabaho sa kabaryohan ilabi na sa dapit nga daghan ang nananom og lubi.