Duha Ka Bisdak Nga Super Nanay

SI INDAY

GIKAN sa usa ka yanong magbabaol, si Saturnina “Inday” Diez milampos ug nakapanag-iyag kayutaan ug nahimong mangomprahay sa mga produktong agrikultural sukad lang nga gibuksan niya ang kaugalingong patigayon lima ka tuig na ang minglabay.

Gawas sa gibuksan niyang convenience store, si Inday usa sab sa daghan nga nagsugod sa ginagmayng pamuhunan sa Carbon Market sa Dakbayan sa Sugbo kaniadtong 1996 apan tungod sa limitadong puhunan, wala magdugay ang unang pagsuway ni Inday. Unsaon nga paliton man lang sab lagig barato ang ihandos niyang mga baligyaon ngadto sa mga komprador sa merkado. Ug dinhi siya maalkanse.

Niadtong tuig 2000, ang Cebu Micro Enterprise Development Foundation, Inc mipahulam kang Inday og puhunan aron modaghan ang iyang ani. Ang P3,000.00 niyang nahulam sa CMEDFI gigamit niya sa pagpananom og okra, batong, ug kamatis.

Paglabay sa pipila ka tuig, nakapahimulos siya sa kahigayonan nga makapangutang aron makapalit og tipik sa yuta. Dinha say yuta nga prendado kaniya ug giluyongan sab niya kinig mga utanon. Pinaagi ning inantigo nga diskarte, napilo-pilo ang iyang produksiyon.
Nakapanag-iya rag yuta si Inday. Milapad ang iyang negosyo. Nagpatabang sab siya sa ubang mag-uuma. Isip bugti, iya sab silang gisuplayan og binhi ug abono. Ang iyang hangyo lang nga inig-abot sa ting-ani, siya ra sab ang makapalit sa ilang mga hinagoan.
Sa pagkakaron, bastante na ang kita ni Inday kay kapiyalan man ang gisudlan niyang patigayon. Gawas sa kaugalingong paglambo, nakahatag sab og trabaho si Inday sa pito ka mag-uuma lakip na ang napulog lima ka supplier og utanon nga nagkatap sa nanag-unang merkado sa Sugbo. Gawas sa paghatag og binhi ug abono, gibinagan sab ni Inday ang mga mag-uuma ug abag-pinansiyal pinaagi sa usa ka organisasyon sa kababayen-an sa ilang lugar.

Sa padayong pagdaghan sa iyang kabtangan sa pamatigayon sama sa mga hayop, yuta, kahilipsan sa panguma, mokita si Inday og P6,000.00 sa matag handos niya sa mga produkto. Kuwentaha kon pila ka sayis mil ang upat ka pagtumod niya kada semana! Ug kuwentaha sab kon pilay kitaon sulod sa usa ka buwan. Utanon ra tuod pero pilde ang nangempleyo sa usa ka ordinaryong buhatan.

Sa pagkakaron, mibalik-lantaw si Inday sa iyang kasinatian uban ang pagbatyag sa kahimuot. Ug kinsay dili? Tiaw mo nga dul-an sa napulo ka tuig niyang paningkamot— ang determinasyon niyang molampos sa natad niyang gisudlan.

SI GIGING

SI Lady Canonigo kun mas nailhan sa ngalan nga “Giging” nagpamatuod nga bisan ang usa ka inahan mahimong makatabok sa bisan unsang pagsulay aron mapadako ang mga anak taliwa sa kamatuoran nga kulang og usa ka katimbang ang pamilya.

Si Giging misugod pagtubag sa hagit isip usa ka nagbinugtong nga ginikanan sa dihang magpito ka tuig na ang iyang kamanghoran (upat ang iyang anak). Sa maong panahon, mitaliwan sab ang iyang kapikas. Ug dinhi, nagsugod silag kalubong sa utang.

Sa buhi pa ang iyang kapikas, nagtinda-tinda og isda si Giging sa mga kilid-kilid o sa bisan diin nga naay daghang tawo. Iya kining saydlayn isip nursing aide. Sa dihang namatay ang iyang bana, nag-inusara siya pagpas-an sa kaakohan nga mapadako ang iyang mga anak sa desenteng paagi.

Gipadayon niya ang pagpanglab-as, pagpamaligyag saging, hasta na gani pamaligyag tip sheets sa masyaw iya sang gisudlan. Nag-alagad sab siya isip masugo-sugo sa usa ka negosyante. Kon naay mga okasyon sama sa pista, birtdey, ubp., di ikaulaw ni Giging ang mangosina sa gamayng suhol.

Bisan nanagko na ang iyang mga anak, wala mohunong si Giging sa pagtrabaho. Gani, gisudlan man niya ang pagpanguling ug pangunayan ra sab niya ang paglibod niini.

Mahinumdoman pa gani niya ang mga panahon nga mata na lang niyay magputi tungod sa uling nga nagkampat sa iyang hitsura; usahay masunog pa iyang kilay sa pagpaayop sa gidabdaban nga ulingonon. Gihimo niya kini sanglit upat ka baba ang iyang gipakaon, wa pay labot sa bayranan nga utang.

Hangtod nga miabot ang usa ka silingan nga nakahisgot niya kabahin sa CMEDFI. Misuway siyag pasar og aplikasyon apan sa dakong kasubo, wala siya makalabang.
Miliso ang rumbo sa suwerte ni Giging. Unsang pagkaunsaa nga nakadaog man siyag P9,000.00 sa masyaw! Apan imbes ibagdok ang daog sama sa ubang nangaungo sa masyaw, iya hinuon kining gidugang sa iyang puhunan sa pagpanglab-as ug ang sobra gibayad-bayad niya sa mga utang.

Imbes nga moatras sa iyang loan application, misuway na sab pagpasar og aplikasyon si Giging sa CMEDFI. Niining higayona, aprobado na siya.

Ang nahulam niyang P3,000 gigamit niyag pamuhunan sa pagbaligyag itlog. Hinay-hinay lang gyod nga kamas. Siya ra say naningunay pag-eskohe sa mga itlog. Apan sa dihang maayo ang dagan sa gisudlan niyang patigayon, nanuhol na siyag laing tawo. Sa motuo kag sa dili, siya na karon ang suplayer og itlog sa mga grocery store ug uban pang bagsakan sa Sugbo.

Ang sugilanon ni Giging isip nagbinugtong nga ginikanan maoy gipasa-pasang inspirasyon ngadto sa iyang regular nga mga kostumer. Isip ginikanan, gitudloan sab ni Giging ang iyang mga anak sa mga sekreto niya sa patigayon. Sakripisyo lang ang sekreto.

“Wala nako usba ang akong paagi sa kinabuhi bisan kon medyo nakaluag-luag na mi. Kinahanglan nga mokayod gihapon,” matod ni Giging.

PASIDUNGOG
NIADTONG Hunyo 20 ning tuiga, sila si Inday Diez ug Giging Canonigo gipasidunggan sa halapad nga Cebu International Convention Center isip “Most Inspiring Cebuano Micro Entrepreneurs” sa Go Negosyo sa Cebu. Ang labing uwahing hugna sa kampanya Go Negosyo gipangunahan ni Presidential Consultant for Entrepreneurship Jose Concepcion III.

Ang pasidungog gitunol sa Philippine Center for Entrepreneurship ubos sa pakigtambayayong ni Cebu Chamber of Commerce and Industry President Edward Gaisano, Cebu Go Negosyo Chairman Jay Aldeguer, ug Cebu Business Month Chairman Tess Chan. Ang Go Negosyo sa Cebu gitambongan usab ni Presidential Management Staff Director General Cerge Remonde.

Ang mga pinasidunggan giendorsar sa Micro Finance Council of the Philippines, Bangko Sentral ng Pilipinas, Citigroup, Ramon Aboitez Foundation, Inc., Cebu Micro Entrepreneur Development Foundation Inc., ug Taytay sa Kauswagan Inc.
Nahimong posible ang Go Negosyo sa Cebu tungod sa pag-abag sa PLDT, Smart Communications, RFM Corporation, San Miguel Corp., Condura, Procter and Gamble, Nokia, Splash Group of Companies, Banco de Oro, Vintel Logistics, Sterling Group of Companies, ug Lamoiyan Corp.


(Sinulat ni Ben G. Ariete nga gihubad ug napatik sa Bisaya, Hulyo 9, 2008)