Gustong Kang Mohunong sa Pagpanigarilyo? Pagbaton og Cellphone!

KADAGHANAN sa mga nanigarilyo nga nakasinati na sa mga risgo gumikan sa pagpanigarilyo, gusto na gyod nga mohunong sa ilang bisyo. Apan dili ingon niana kadali, segun sa naobserbahan sa mga gustong mohunong sa pagpanabako. Hinuon, dunay maayong balita nga mahimong makatabang kanila.

Di pa lang dugay, duha ka ekonomista sa World Bank ang nakabantay sa duha ka di kasagarang pagkunhod sa pagpanabako sa nagakaugmad nga mga nasod sama sa Pilipinas. Sila si Julien Labonne ug Robert S. Chase, sa usa ka policy paper, namahayag nga sa ilang pag-analisar sa mga datos gikan sa 2,100 ka mga pamilya sa 135 ka komunidad sa Pilipinas, nagpakita nga ang pagbaton og tangkilepono nakamugna og 20 ka porsento nga pagkunhod sa binulan nga pagkonsumo sa tabako sa habig sa mga tawong migamit sa gitagana unta nilang salapi sa pagpanabako aron ibayad sa balayronon nga may kalambigitan sa paggamit sa telepono.

Ang ilang pagtuon nga giulohan og “So You Want to Quit Smoking: Have You Tried a Mobile Phone?” nagtuki sa epekto sa pagbaton og tangkilepono sa pagpanabako gikan sa datos nga nakolekta niadtong 2003 ug 2006 sa Department of Social Welfare and Development (DSWD) sa Pilipinas.

Ang pagtuon nagpadayag nga sa kabalayan diin may labing menos usa ka membro ang nanabako, ang pagpalit og tangkilepono mosangko sa 32.6 porsento nga pagkunhod sa gikonsumo nga sigarilyo alang sa mga nag-edad og 15 pataas. Ang pagkunhod sa pagpanabako katugbang sa usa ka pakete sa sigarilyo matag buwan.

Isip komento sa maong nakaplagan, ang binulan nga Atlantic magazine sa ilang isyu sa Oktubre, namahayag nga ang “cash-constrained households have to make a trade-off between the two luxuries, and the social status once signaled by burning up your money on smokes can now be conferred by yapping away on a flashy new phone.”

Gitandi sa maong magasin ang tangkilepono sa poor man’s Nicorette, usa ka chewing gum nga motabang sa pagpakunhod sa nicotine withdrawal cravings sa gusto nang moundang sa pagpanabako.

Ang mga eksperto sa maayong panglawas ming-ingon nga ang pagpanabako, mokalas og 5.4 milyones ka kinabuhi matag tuig.

TANGKILEPONO MAY KALAMBIGITAN SA KANSER SA UTOK
Ang potensiyal nga kalambigitan sa mobile phones ug kanser sa utok ingon sa susama sa kalambigitan sa kanser sa baga ug pagpanabako – usa ka butang diin mogugol pa og 50 ka tuig ang mga kompaniya sa pag-ila, maoy pasidaan sa mga sayantista sa Amerika.

Ang mga sayantista pagkakaron nabuwag sa pagtuo sa lebel nga delikado ang biological effects sa magnetic fields gikan sa tangkilepono ug makamugna og risgo sa mga tawo.

Apan ang sosyedad, “wala magkinahanglan nga mag-usab sa sitwasyon nato bahin sa kalambigitan sa pagpanabako ug kanser sa baga diin kita maghulat pa hangtod nga ang matag “i” matulbokan ug ang matag “t” maekisan usa pa ipagawas ang mga pasidaan,” matod ni David Carpenter, ang direktor sa Institute of Health and Environment sa University of Albany, sa iyang pagtestimonya atubangan sa sub-committee sa US House of Representatives’ Committee on Oversight and Reform.

“Ang pasidaan gikinahanglan bisan pa kon walay pinal nga ebidensiya mahitungod sa kadako sa risgo, labi na sa mga bata,” dugang ni Carpenter.

Si Ronald Herberman, direktor sa University of Pittsburgh Cancer Institute, usa sa nag-unang US cancer research centers, napamahayag nga, “ang kalambigitan tali sa tangkilepono ug kanser sa utok, karaan na, may methodological concerns ug wala na mag-apil sa mga angay nga gidaghanon sa long-term cell phone users.”

“Daghan sa mga pagtuon nanghimakak sa kalambigitan ug nagpasabot lang sa regular nga tiggamitan sa tangkilepono sa usa ka higayon lang sa usa ka semana,” dugang pa niya.

“Hunahunaon lang nga nagkinahanglan og 70 ka tuig usa nato makuha ang lead sa pintal ug gasolina ug mogugol og 50 ka tuig usa makombinser ang tanan sa kalambigitan sa pagpanabako sa kanser sa baga. Ang akong argumento nga kinahanglan natong makat-on sa miagi aron makabuhat og maayong trabaho sa pagpasabot sa mga ebidensiya nga potensiyal nga mga delikado,” dugang pa ni Herberman.

Ang brain tumor nangihanglan pa usab og daghang tuig usa maugmad, segun pa sa sayantista.

Sila si Carpenter ug Herberman parehong nakasulti sa komite sa mga risgo nga makabaton og kanser sa utok gikan sa paggamit sa tangkilepono diin mas daghan ang maapektohan nga kabataan kaysa mga hamtong.

Ang komite gipakitaan og pipila ka pagtuon gikan sa Uropa, partikular na sa mga surbey gikan sa Scandinavia – dapit diin ang tangkilepono unang naugmad – nga nagpakita nga ang radyisyon gikan sa tangkilepono may tino nga biological consequences.

Usa ka pananglitan niini ang pagtuon niadtong 2008 ni Lennart Harcell, usa ka Swedish cancer specialist, nga nakakaplag nga ang kanunay nga paggamit sa tangkilepono doble ang purohan nga makaugmad og benign tumor sa auditory nerves ug dalunggan nga kanunay matapin-an sa handset, tandi sa pikas dalunggan.

Sa usa usab ka linain nga pagtuon sa Israel, naseguro nga ang kanunay maggamit og tangkilepono dunay 50 porsento nga pagsaka sa purohan nga makaugmad og salivary gland tumor.

Dugang niya, sa usa ka pagtuon nga napatik niini lang buwana sa Royal Society sa London, nagbutyag nga ang mga tin-edyer nga nagsugod sa paggamit og tangkilepono usa moabot sa 20 anyos, lima ka pilo ang purohan nga makaugmad og kanser sa utok inig edad nilang 29 kaysa mga tin-edyer nga dili maggamitan og tangkilepono.

“Ang risgo naa lang sa bahin sa ulo diin kanunay itapion ang tangkilepono,” matod ni Carpenter.

“Halos tanang kabataan ang mogamit og tangkilepno sa halos tanang higayon, ug gibanabana nga dunay 3 ka bilyon ang naggamit og tangkilepno lukop kalibotan,” butyag ni Herberman.

Gidugang pa niya nga, “sahi sa mga mensahe nga naghatag og pasidaan sa risgo sa panglawas sa mga pakete sa sigarilyo, ang mga tangkilepono, nagkinahanglan usab og pasidaan nga mensahe.”

Gihulagway ni Carpenter ang sitwasyon isip usa ka kritikal nga isyu sa publikong panglawas ug nanawagan sa kagamhanan sa Amerika sa pagpaluyo sa dugang pagpanukiduki ug alang sa Federal Communications Commission (FCC), nga maoy gisangonan sa pagpaniid sa paggamit og radio spectrum, sa paggamit sa ilang mga sumbanan.”

Apan sa mga naungo na gyod sa tangkilepono, duna pay remedyo bahin niini: ang pagkunhod sa paggamit sa voice calls ug paggamit sa short messaging system diin makubsan ang risgo sa pag-ugmad og kanser sa utok ug magpadayon nga makiglambigit usab sa mahal sa kinabuhi, sa mga higala ug bisan sa pag-atiman sa negosyo ug ubang transaksiyon.

Kon atong mahinumdoman, giingon nga halos 1.7 bilyones ka teks ang nagbahas-bahas sa mga tangkilepono sa Pilipinas, nga nagpahimo niining texting capital sa tibuok kalibotan.

Source: Ben Ariete, Bisaya magazine