Ang Backyard Kangkong Growers sa Cebu

INGON sa mihupas na ang kasikat sa tangkong nga atong nailhan nga gipatubo sa lamakan. Mipuli karon ang upland kangkong, nailhan usab nga Chinese kangkong, nga imbes amumahon sa tubig, gipatubo na sa garden plots.

Ang kausaban nahitabo tungod sa daghang maayong rason. Ang tangkong nga gipatubo sa tanaman nga walay tubig maprodyus ubos sa hinlo nga kondisyon. Kini ang hinungdan nganong daghang pumapalit ang mopili og upland kangkong. Ang tangkong nailhan nga mosuhop sa polyusyon mao nga kon gipatubo sa hugaw nga lugar o nagpundo nga tubig, dili kini luwas sa mga gumagamit.

Ang nakaayo sa pagtanom og upland kangkong kay ang binhi niini mahimo nang mapalit dinhi sa nasod. Salamat sa mga distribyutor og binhi nga ming-angkat niini gikan sa Thailand ug ubang tinubdan. Usa ka kompaniya sa binhi, ang East-West Seed Company, pananglitan, makabaligyag mga 15 ka toneladang binhi sa tangkong matag tuig dinhi sa Pilipinas, ug kini padayong misaka. Ang binhi naggikan sa igsoon niining kompaniya sa Thailand nga nakaugmad og superyor nga matang sa tangkong nga maoy pinalabi karon sa mga manananom ug gumagamit ilabi na sa Sugbo.

Karon, ang Sugbo nahimong nag-unang prodyuser sa upland kangkong. Sa 15 ka toneladang binhi nga nabaligya sa East-West Seed Company sa miaging tuig, pito ka tonelada niini nahalin sa Sugbo. Apan walay large-scale growers sa upland kangkong sa Sugbo kondili mga small-scale backyard grower lang sa dakbayan ug kanait nga mga lungsod.
Sa Barangay Yati sa Liloan, pananglitan, sobra sa 20 ka pamilya ang nananom sa labing gamay nga luna nga mosukod og 24 metro kuwadrado ngadto sa sobra sa 300 metro kuwadrado. Ang susamang gidak-on sa tanaman makita usab sa ubang lungsod sama sa Toledo, Consolacion ug uban pa.

Sa Barangay Yati, si Jonathan Pitogo, usa ka construction worker nga nananom og tangkong isip sideline, maoy may kinagamyang luna nga gitamnan. Nananom siyag tangkong nga iyang gibanos-banos pagtanom sa upat ka plot nga may sukod nga 6 ka metro kuwadrado. Sa 50 kilos nga iyang naani matag semana, mikita siyag P1,000 sa tag-P20 kada kilo.

Hinuon, duna say manananom nga dagko og mga luna nga gitamnan. Sama sa mga manananom sa Barangay Tayud sa Liloan nga mokitag P8,000 matag semana, matod ni Helen Palomas nga maoy tigpalit sa mga naani. Si Helen nga dunay puwesto sa merkado sa Carbon sa Dakbayan sa Sugbo, makabaligyag labing menos 300 ka kilo sa upland kangkong matag gabii.

Ang bana ni Helen nga si Allan ang giingon nga maoy nagduslit sa kaikag sa pagpananom og upland kangkong sa Liloan. Si Allan nanarbaho kanhi sa pabrika sa biskuwit isip operator sa wrapping machine. Nianang 1995, nananom siyag kangkong sa gamayng luna duol sa ilang balay ug gikan sa gamayng tanom mikita siyag P2,000. Kadto ang nakaaghat niya nga moluwat sa trabaho ug igahin ang panahon sa pagpananom ug pagpangangkat og tangkong. Usa ka dakong bentaha kay ang iyang asawa dunay puwesto sa merkado sa Carbon, usa ka seguradong kabaligyaan sa bisan unsay ilang maani ug mapalit gikan sa ubang manananom.

Giagni usab niya ang iyang mga silingan nga mananom og tangkong ug gipasaligan nga paliton ang tanan nilang maani. Karon, labing menos 15 ka manananom ang regular nga magsuplay sa pamilyang Palomas sa ilang mga inani. Dihay mga higayon nga ang panginahanglan labaw kaysa masuplay sa mga manananom sa Liloan. Sa maong mga higayon, ang mga Palomas namalit sa mga produksiyon gikan sa mga manananom sa Toledo ug ubang dapit. Kasagaran, ang tangkong ginabaligya sa merkado sa Carbon sa tag-P25 ngadto sa P35 kada kilo.

Ang mga manananom nakauyon sa tangkong kaysa ubang mga utanon gumikan sa daghang maayong rason. Matod nila nga ang tangkong mahimong maani sa 18 ka adlaw gikan sa pagtanom sa semilya. Hinuon, kasagaran anihon ang ilang mga tinanom 25 ka adlaw gikan sa pagtanom sa semilya. Ang tangkong usab wala magkinahanglan og mahal nga farm inputs. Ang plastic mulch nga gamitonon alang sa kamatis, talong ug ubang high-value crops wala na kinahanglana sa pagpatubo og tangkong. Wala nay palapa kun trellis. Wala na usab magkinahanglan og greenhouse kay ang tangkong ayon mang matandangan sa Adlaw.

Laing maayong rason niini kay wala magkinahanglan og dakong kapital sa pagpananom og upland kangkong. Ang gasto gilangkob lang sa semilya nga itanom, tai sa hayop aron matabunok ang luna og gamayng urea nga ibutang matag pipila ka adlaw sa pagpamisbis.
Ang binhi sa tangkong tag-P250 ra ang kada kilo. Ug sa usa ka kilo, ang manananom makaprodyus og 300 ka kilo nga maani ug mabaligya sa tag-P20 ang kilo. Ug kini mokitag P6,000 gikan sa P250 nga liso sa upland kangkong. Busa, dili katingad-an nga ang mga home gardener sa Liloan ug ubang lungsod sa Sugbo nakauyon sa pagpananom og upland kangkong. Karon, nahimo kining industriya sa ginagmayng panginabuhi nga nakabenepisyo sa daghang pamilya sa Sugbo.

Sinulat ni Zac B. Sarian nga gihubad ug napatik sa Bisaya magazine.