Breast Cancer: Usa Sa Nag-unang Hinungdan Sa Kamatayon Sa Kababayen-an

SA tanang parte sa lawas sa tawo, ang suso maoy ikaduhang dali tuboan og kanser. Miangkon ang mga eksperto nga ang kaso sa mga kanser sa suso (breast cancer) sa Pilipinas usa sa mga taas sa Southeast Asia. Karon, kini ang usa sa nag-unang hinungdan sa kamatayon sa mga Pilipina, segun sa taho sa Philippine Cancer Society, Inc. (PCSI). Sa ilang talaan niadtong 2001, adunay 9,000 ka bag-ong kaso ang nadetek ug 3,000 ang namatay. Karong tuiga, gibanabana nga mokabat sa 14,000 ka bag-ong kaso ug sobra sa 6,000 ang mamatay.

Ang kakulang sa pagpakabana ug kahadlok ning maong sakit maoy nag-unang rason sa pagsulbong sa kaso sa kanser sa suso. Angay masayod pag-ayo ang matag babaye sa nasod kon unsa kining kanser sa suso.

Sa mga panukiduki, motumaw ang kanser sa suso kon ang mga selyula sulod sa suso nagpahigayon og kausaban nga makahimo niini sa pagtubo ug mabahin nga dili mapugngan. Ang tumor nga maugmad gikan niini moguba sa mga tisyu sa palibot sa suso diin apektado ang tanan. Kasagaran, molutaw ang kanser gikan sa tisyu nga nagporma sa agianan sa gatas (milk ducts). Ug dili kay kababayen-an ra ang tuboan og kanser sa suso, hasta usab ang kalalakin-an. Hinuon, nihit ang kaso sa kalalakin-an.

Mahimong madetek ang kanser sa suso kon modako nga mahimo nang mabatyagan o makita sa mammogram (kahimanan sa pagsusi sa kahimtang sa suso). Usahay ang tumor dili makaplagan sa pipila ka tuig. Apan sa kadugayan mabantayan kini ilabi na kay mausab ang porma sa suso ug kahamis sa panit niini kon modako na. Niining panahona, ang mga tisyu sa palibot mahimong matumong ngadto sa tumor.

Kon pasagdan nga dili tambalan, magpadayon kini sa pagtubo sa suso ngadto sa gawas sa panit. Ang mga selyula sa kanser mahimong mosulod sa espesyal nga agianan sa suso nga gitawag og lymphatics; moagi sa lymphatics ngadto sa lymph nodes aron makaporma og mga tumors nga komun nga motumaw sa ubos sa ilok ug sa dughan.

Mahimo usab silang mokatag ug modako ngadto sa ubang parte sa lawas pinaagi sa agianan sa dugo. Mobiyahe ang mga selyula ngadto sa ubang mga tisyu ug magporma og bag-ong tumors. Kasagaran, ang kanser sa suso mokatap usab ngadto sa bukog, baga, utok ug atay.

Unsay Mga Hinungdan Ug Risgo Ning Maong Sakit?
LIMA ngadto sa napulo ka porsento sa tanang kaso sa kanser sa suso may kalabotan sa genes nga nakuha diha sa pamilya. Sa mga panukiduki, ang kababayen-an dakog risgo nga makaugmad og kanser sa suso kon adunay membro sa pamilya o ubang kadugo nga biktima usab niini, sama sa inahan ug igsoon nga nakaugmad og kanser sa suso sa wala pa mag-menopause.

Gitumbok sa mga nanagpakabanang grupo batok sa kanser nga ang estrogen maoy dakong hinungdan sa kanser sa suso. Ang kababayen-an nga anaa o ulahing nag-menopause, kadtong walay anak ug kadtong unang nagsabak lapas sa edad nga 30 maoy anaa sa taas nga risgo.

Samtang ang ekonomikanhong paglambo padayong kalambigit sa pag-ubos sa birth rate, kini gilaoman nga ang insidente sa kanser sa suso padayong mosaka, segun sa Philippine College of Surgeons (PCS). Matod usab sa American Cancer Society (ACS), ang risgo sa kababayen-an nga makaugmad og kanser sa suso magkataas samtang magkaedad. Hinuon, adunay kababayen-ang Pilipino karon nga nag-edad pag 20 ug bisan tin-edyer pa aduna nay kanser sa suso.

Nagpahimangno ang ACS nga ang overweight nga mga tawo, ilabi na ang post-menopausal nga kababayen-an, anaa sa labing taas nga risgo alang sa kanser sa suso. Ang matris magmugna sa kadaghanan sa estrogen sa kababayen-an nga pun-an usab sa mamugnang estrogen gikan sa tambok nga mga tisyu. Ug samtang adunay daghang tambok nga mga tisyu, kini mopausbaw sa lebel sa estrogen ug sa kahigayonan nga makaugmad og kanser sa suso.

Adunay mga pagtuon nga nagsugyot nga ang pagpanigarilyo makausbaw sa risgo sa kanser sa suso ilabi na niadtong nagsugod pagpanigarilyo sa tin-edyer pa. Ang mga tigpanukiduki nagbanabana nga dul-an sa 50 porsento sa kababayen-an sensitibo ngadto sa mga carcinogens sa tabako.

Ang kababayen-an nga sayo nga dug-on ug dugay nga dug-on maoy taas og risgo. Dugang niini, kadtong wala makaanak ug kadtong ang unang pagsabak nahitabo lapas sa 30 ang edad taas usab og risgo. Kini tungod sa hormone estrogen. Matod sa PCSI nga ang dugay ug padayong eksposyur sa mga tisyu sa suso ngadto sa estrogen, makadugang pagtaas sa risgo.


Mga Mito Bahin Sa Kanser Sa Suso
Sukwahi sa gituohan sa kadaghanan, ang pagsul-ob og padded bras with underwire ug ang pagpadako sa suso sa panabang sa doktor dili makaingon sa kanser. Walay konkretong ebidensiya nga magtumbok sa nahisgotan sa unahan nga maoy hinungdan sa kanser sa suso.

Dugang niini, ang contraceptive pills dili usab makaingon sa kanser sa suso apan ang estrogen replacement theraphy makausbaw sa risgo. Ang pagpadako sa suso dili maghimo sa babaye nga kandidato sa gikahadlokang kanser sa suso. Sa samang bahin, ang paghikap ug pag-uyog-uyog sa suso dili usab makaingon sa kanser.

Unsay Mga Sintomas Sa Kanser Sa Suso?
SA unang ang-ang sa pagtubo sa kanser, ang bugtong sintomas mao ang dili sakit nga huboy sa suso. Kining maong huboy mahimong ingon kadako sa tudlo usa mabatyagan. Motumaw kini sa bisan diing bahin sa suso. Ang huboy gahi ug dili molihok kon hikapon.

Sa ulahing ang-ang sa sakit, mausab ang porma sa suso, manghugot ang panit, manggawas ang mga likido nga dili gatas sa ubos sa atngal, mamula ang palibot sa nipple nga mahimong magdugo, mangatol ug uban pa. Ug moabot ang panahon nga adunay manuybo nga hubag sa parte sa ilok ug dughan.

Unsay Angayng Buhaton Aron Malikayan Ang Kanser Sa Suso?
ANIAY pipila ka mga giya nga girekomendar sa mga doktor:
1. Ang kababayen-an nga adunay kasaysayan sa kanser sa suso angayng regular nga mokonsulta sa doktor aron mamentinar ang himsog nga estilo sa kinabuhi.
2. Kon nag-edad og 40 pataas, ipaubos ang kaugalingon sa mammogram matag tuig.
3. Ipaubos ang kaugalingon sa clinical breast examination (CBE) matag tuig kon lapas sa 40 anyos ilabi na sa panahon human sa mammogram.
4. Magpahigayon og kinaugalingong paghikap sa suso (Sariling Salat sa Suso o SSS) matag bulan kon nag-edad o lapas na sa 20.
5. Likayan ang pagpanigarilyo.
6. Mokaon og preskong mga prutas ug utanon. Ang mga antioxidant vitamins ug ubang mga nutrina sa prutas ug utanon makatabang pagpugong sa pagtubo sa kanser.
7. Mokaon sa mga pagkaon nga taas og phytoestrogen, kemikal nga makaplagan sa mga produkto sa soybeans, flaxseed ug tibuok bugas.
8. Kunhoran o kon dili man likayan ang pag-inom og alak.
9. Mag-ehersisyo kanunay aron mapadayon ang normal nga gibug-aton sa lawas.
10. Patutyon sa suso ang mga puya. Sa Philippine Cancer Facts and Estimates karong tuiga, ang PCS nagpasabot nga ang pagsabak ug ang pagmugna og gatas (lactation) magbalda sa padayong produksiyon sa estrogen. Busa, ang kababayen-an nga adunay anak o mga anak, ilabi na ang nagpasuso sa mga puya, ubos ang risgo nga makaugmad ning maong tipo sa kanser.

Walay mahikanhong kahimanan nga makapugong sa kanser sa suso. Apan mahinungdanon nga sayo nga madetekan aron sayon usab nga tambalan.

Ang sayong deteksiyon maoy makaalim tungod kay ang pagtambal lisod kon dili mahibaw-an ang sakit sa unang ang-ang sa pagtubo. Sa tanang higayon, mahimong matangtang ang bag-ong mitubo nga kanser sa suso. Apan dili balehon sa kadaghanan sa kababayen-an ang mga pasiunang senyales ug ang uban dili kombinsido nga ang kanser sa suso mahimong matambalan og mamaayo.

Usa kini ka sayop nga pagtuo tungod kay ang kanser sa suso usa sa mga tipo sa kanser nga mahimong matambalan og mamaayo kon madetekan sa sayo niining pagtubo uban na ang cervical cancer, colon cancer, rectum cancer, oral cancer, thyroid ug prostate cancer.

Sa kinatibuk-an, ang pagluwas sa kinabuhi sa kababayen-an nagpasabot sa pagluwas sa kaugmaon sa iyang pamilya, ilabi na ang mga inahan, nga dakog papel nga gidala sa katilingban.