Kasla Kahinguhaan Usab og Alternative Fuel

NAUKAY karon ang kapupud-an sa pagkahibalo sa katawhan nga ang liso sa kasla nga nailhan nilang makahilo usa diay sa kahinguhaan og lana nga mahimong alternatibong panubil alang sa mga sakyanan ug uban pang migamit og diesel kun krudo. Gitaho sa Philippine National Oil Company-Energy Development Corporation (PNOC-EDC) nga ang 37 porsentong sulod nga lana sa liso sa jatropha curcas kun kasla sa Kabisay-an nga makuha human sa seed drying process mahimong panghulip alang sa krudo.

Kining jatropha curcas nga nailhan usab sa ngalang tubatuba o tubang-bakod sa ubang mga dapit sa nasod, gipananom na sa daghang mga nasod sa Aprika, Katimogang Sidlakang Asya diin nahisakop ang Pilipinas ug sa India. Ang liso niini nahibaw-ang makaprodyus og vegetable oil nga mahimong irepinado ngadto sa biodiesel. Segun sa panukiduki sa PNOC, ang tulo ka kilo sa liso sa kasla mahimong makaprodyus og usa ka litro sa biodiesel nga mahimong isagol sa krudo ug mahimong itubil sa bisan unsang makinang de krudo nga wala nay modipikasyon.

Tungod sa nakitang dala nga kaayohan sa kasla, giawhag karon sa gobyerno pinangunahan sa presidente ang pagpakatap sa pagpananom og kasla. Gani, agig tubag sa panawagan sa presidente, nagpagawas nag P500 milyon ang Philippine National Oil Co. alang sa pagpananom og kasla, isip kabahin sa programa sa gobyerno sa pag-ugmad sa alternatibong tinubdan sa enerhiya taliwala sa padayong pagsaka sa bili sa inangkat nga lana.

Kining maong proyekto makatabang sa gobyerno sa pag-ila sa panginahanglang agrikultural kabahin sa matang sa kasla nga mohaom sa kondisyon sa nasod, makapalapad sa kaugmaran sa kabaryohan pinaagi sa paghatag og kapanginabuhian sa rural nga komunidad, makakunhod sa polyusyon sa hangin ug motabang sa pag-ugmad nga matikad ug mahimong produktibo ang napasagdang luna sa yuta.

Usa ka maayong lakang ang pagpromot karon sa pagpananom og kasla isip alternatibong lughason alang sa produksiyon sa biodiesel, nga inisyal nga gidominar sa coco methyl ester kun CME. Ang pagpangita ugod og alternatibong tinubdan sa biodiesel usa ka kritikal nga desisyon. Tungod kay sama sa tubo ug lubi, kini gigamit man usab sa laing mga tumong ilabi na diha sa pagkaon. Ug niining puntoha, ang jatropha maoy haom tungod kay dili kini mahimong ikonsumo sa tawo mao nga eksklusibo lang alang sa produksiyon sa biodiesel.

Ang nakaayo niining maong tanom kay wa magkinahanglan og tabunok nga yuta aron makatubo unya moani pa gyog dako dili sama sa soybean ug palm oil. Mahimo man god kining patuboon sa yuta nga dili na matamnan og mga prutas, lagutmon, utanon ug uban pang makaon. Ug usab dili kini makaperwisyo sa mga nag-unang tanom nga pagkaon sa nagakaugmad nga mga nasod sama sa Pilipinas.

Sa mga nakasinati na niining kasla, makaingon sila nga lig-on nga kahoy kining kasla. Gani, tradisyonal man kining gigamit sa kaprobinsiyahan isip labat o kabahin sa labat sa luna o sa balay. Paspas kining motubo nga mamunga og makaani sa liso niini human sa usa ka tuig nga pagtanom ug mahimong mabuhi 30-50 ka tuig. Ang liso niini mahimong anihon 2-3 ka higayon sa usa ka tuig. Diyotay lang ang gasto niini sa pagtanom ug sa pagmentinar mao nga usa kini ka ideyal nga tanom alang sa kabos nga mga mag-uuma ug mga kooperatiba sa hilit nga kabarangayan.

Mahimong ang pagpananom og kasla maoy sulbad sa pagpaberde sa yuta nga naupaw na sa mga kahoy. Gani, mahimo man kining itanom sal-ang o sa palibot sa mga lawaan ug sa komersiyal nga mga tanom nga prutas sama sa mangga.

Usa ka maayong kapanginabuhian ang pagpananom og kasla tungod sa potensiyal nga dako ang kitaon sa mga nanagtanom niini. Ug sa dinagkong pagpananom sa kasla, moabot ang panahon nga manuyhakaw ang atong kaugalingong oil sheiks ug manaog gikan sa bukid dili gikan sa disyerto. Kon dili man ugaling kita makakuha og lana gikan sa ilawom sa yuta, mahimo man usab kitang makakuha pinaagi sa pagpananom og kasla sa kayutaan nga napasagdan.

Matod ni Kongresista Miguel Zubiri nga kon ang 200,000 ka ektarya sa napasagdang yuta matamnan, mokita kinig P40 ka bilyon, katugbang sa usa sa napulo ka bahin sa tinuig nga bayad sa inangkat nga lana sa nasod. Kini dili ikatingala kay ang 1,000 ka kilo nga liso sa kasla makaprodyus man og 300 ka litro sa biodiesel, nga kon ikabaligya sa diskuwentong presyo sa tag P30 matag litro, makapanaguto gyod ta kay mahimo diayng mokitag kuwarta sa pagpananom og kasla.

Apan dunay mga doktor nga nagpasidaan sa pagpananom og kasla ilabi na si Dr. Carmina Leoncio. Kay matod pa niya, makahilo ang kasla. Ang tanang bahin niining maong tanom makahilo diin anaa sa liso ang taas nga konsentrasyon sa kalangkobang makahilo. Kay bisan gani kuno ang kanding dili gayod mosulay pagkaon sa liso niini tungod kay ilang natimahoan nga kini makahilo.

Dili nato mabasol ang mga mialkontra sa pagpananom og kasla kay kini ang komun nga hinungdan sa pagkahilo sa kabataan tungod ka ang bata dali nga maatrak sa liso niini nga pormag mani. Gipamatud-an kini ni Irma Makalinao, MD, sa gipahigayon niyang panukiduki nga nagpakita nga ang kasla usa sa nag-unang hinungdan sa mga reperal sa pagkahilo sa UP-PGH Poison Control Unit ug sa National Poison Control and Information Service sa kabataan sa miaging dekada.

Hinuon, kining gikahadlokang kadaot nga mahimong idulot sa pagpananom og kasla gamay ra kon itandi sa ekonomikanhong benepisyo nga idulot niini ngadto sa mga nagtikad nga kabos nga mga mag-uuma ug sa nasod mismo. Gikinahanglan lang ang pag-amping aron malikayan ang mga kaso sa aksidenteng pagkahilo pinaagi sa maong tanom.