NAHILAHI ang iyang ngalan, Irlfe Masif Saavedra. Apan dili lang kini ang nahilahi sa kinabuhi ning 43 anyos nga mag-uuma sa Malaybalay City, Bukidnon. Sa 18 anyos pa siya ug nag-eskuyla og komersiyo sa Xavier University sa Cagayan de Oro, nakita niya ang dakong kaayohan sa pag-ugmad sa duha ug tunga ka ektaryang luna nga kabilin sa iyang mga ginikanan. Gitamnan niya kinig 200 ka punoang mangga. Ug karon naani niya ang bunga sa iyang kakugi; mokita siyag P1.5 milyones matag tuig.
Ang nakaayo sa iyang pagpananom kay kompleto ang talaan sa tanan niyang aktibidad sa umahan. Tungod niini, dali ra niyang masayran kon mikita ba siya o naalkanse sa usa ka proyekto. Ang talaan maoy iyang tamdanan kon angay na ba siyang magtanom og laing panguwartahan. Sa pagtumaw sa kompyuter, ang pagtenel og talaan ug mga analisasyon sa kalihokan sa pagpananom masayon na kaayo, nga nagpahimo sa pagpananom nga pleksibol ug makaseguro nga mokita.
Sukad sa iyang mga adlaw sa kolehiyo, ang iyang mga kamot libang na sa daghang proyekto. Usa sa iyang mga proyekto ang contract growing sa kapayas nga iproseso sa Del Monte. Gitanom niya ang mga binhi nga gihatag sa Del Monte sa upat ka ektarya sa Villanueva, Misamis Oriental. Ang iyang talaan nagpamatuod nga mikita siya ning maong proyekto. Ubos sa kasabotan sa termino, ang mag-uuma hatagan og mga binhi aron itanom ug ang gasto imenos gikan sa maani. Ang matag manananom nga nakakuhag kontrata gitaslan og tulo ka tuig aron makaprodyus og 80 ka tonelada matag ektarya. Kon mapakyas nga makab-ot ang kota, bahason ang kontrata. Ang nakaayo sa sistema kay paliton sa Del Monte ang tanang ani sa tag-P4.25 kada kilo.
Ang hybrid nga kapayas nga gihatag sa Del Monte dagko og bunga. Mao nga imbes nga tulo ka tuig, nakaprodyus si Butch Saavedra og 80 ka tonelada sulod lamang sa 18 ka bulan. Ang kinatibuk-ang gasto sa produksiyon matag ektarya mikabat lang og P80,000 samtang mikita siyag P400,000 matag ektarya.
Tungod sa dakong kita sa contract growing, gibaha og daghang aplikante ang Del Monte. Apan wala na mahatagig kahigayonan ang uban kanila. Ug ang resulta, nakadesisyon ang Del Monte nga limitahan ang ilang contract growers ug gius-osan usab ang presyo sa pagpalit nila sa naani nga kapayas ngadto sa P3.20. Tungod niini, nakadesisyon si Butch nga motakli sa laing proyekto sa umahan.
Nananom siyag mais ug kalabasang Suprema. Misulod usab siya isip biyahedor og utanon. Magpadala siyag kalabasa ug ubang produkto ngadto sa Sugbo. Mikita ang iyang operasyon ilabi na ang pagpananom og kalabasa sa duha ka ektarya niyang luna matag bulan. Apan nagproblema siya niadtong panahona kay nagnihit ang suplay sa binhi sa hybrid nga Suprema. Busa misulay siyag tanom og Preciosa, laing hybrid nga kalabasa sa samang kompanya. Himungahon man tuod ang Preciosa apan ang kalidad niini wala kaayo magustohi sa mga pumapalit. Ug ang mga biyahedor wala usab makagusto niini.
Niadtong mga panahona, nagpahigayon siya sa iyang operasyon isip mag-uuma ug biyahedor sa Cagayan de Oro City. Sa 1991 nahunong ang mao niyang pangita dihang mibalhin silang pamilya ngadto sa Malaybalay, ang lungsod sa iyang asawa, ang kanhi Marilen Metiam. Ug tungod kay dili siya makakuha og igo-igong binhi sa kalabasa nga itanom, giliwag niya ang iyang interes sa hybrid ampalaya, gikan usab sa East-West Seed Company. Hangtod karon, ang paliya ang dakog gisakang kuwarta sa bolsa ni Butch.
Nagsugod siyag tanom og Jade Star L ug Galaxy Hybrids niadtong 2005. Sa una, nagtanom siya og 1,800 ka hutok niadtong Mayo 2005. Maayo ang iyang kita mao nga nagtanom siyag laing 2,500 ka hutok niadtong Enero 2006. Apan ning higayona, ang ani dili maayo kay naatol nga init ang panahon sa pag-ani. Ang overhead sprinklers nagkinahanglan nga paobrahon sulod sa duha ka adlaw matag semana nga maoy hinungdan nga ang iyang mga tawo duha usab ka adlaw sa usa ka semana nga dili makatrabaho sa umahan. Ug kay wala kaayo ma-monitor ang pagtubo sa mga tanom, dili kalikayan nga malibanan ang pagtumaw sa mga problema.
Gitangtang niya ang overhead sprinklers ug gimontaran og drip irrigation system ang iyang paliyahan. Apan sa wala pa niya imontar, giibot una ang mga tanom nianang pagka Marso usa magtanom og paliya sa 4,400 ka hutok sa samang luna nianang pagka Mayo. Gawas sa pagmontar og drip irrigation system, migamit usab siyag plastic mulch, usa sa giugmad nga teknik sa pagpananom og high-value crops. Ug imbes nga direktang itanom ang binhi, iya kining gipaturok sa plastic trays. Paglabay sa 11 ka adlaw, ayha pa niya kini gitanom sa giandam nga mga hutok. Sa paliya nga gitanom niya sa Mayo 2006, miani siyag 48,848 ka kilo diin nabaligya niyag P12 ngadto sa P18 kada kilo. Sa iyang naani, miganansiya siyag P557,135. Sa maong pagtanom, migasto lang siyag P150,000 aron maprodyus ang paliya.
Gikan niadto, gipalapdan pa niya ang pagpananom og paliya sa iyang umahan ug sa yuta nga iyang giabangag P6,000 kada ektarya matag tuig. Ug bisag misaka ang abangan ngadto sa P12,000 gumikan sa kompetisyon sa dagkong plantasyon sa saging ug pinya nga nangabang usab og yuta sa mga umahan nga wala matamni sa tag-iya, gipadayon gihapon ni Ginong Saavedra ang sistema kay sa iyang hunahuna maayo ang mangabang og yuta alang sa pagpananom og paliya.
Maoy sistema ni Ginong Saavedra ang pag-eskedyul sa pagtanom og 2,200 ka hutok matag bulan aron ma-sustain ang tibuok tuig nga produksiyon. Ang uban niini sa yuta nga giabangan.
Naobserbahan niya nga sa ubang dapit diin malamposong gitanom ang paliya, ang ani ingon sa migamay. Tungod niini, misagop siya sa crop rotation. Nagplano siya nga magtanom sa sunod og sweet pepper hybrids gikan sa East-West Seed Company. Usa sa maong hybrid ang Improve Majesty nga mas maayo sa orihinal nga Majesty nga nipis og panit ug daling madaot sa biyahe. Ang Improve Majesty bagaon og panit ug dili daling madaot sa biyahe mao nga maayo ang kalidad inig-abot sa mga pumapalit. Ang sweet pepper usa usab ka maayong panguwartahan. Dili lang kini pinangita sa mga nagpadagan og restawran ug sa mga ginang sa panimalay, apan pinangita usab sa mga paktoriya nga nagdelata og isda.
Si Butch nagtuo nga kon ikaw nananom aron makakuwarta, angay nga nakapukos gyod ang hunahuna sa maong buhat. Gisaysay niya nga niadtong 1977, siya ug ang iyang asawa mingsulod sa pagnegosyo og ukay-ukay, usa ka negosyo nga mamaligya og second hand nga mga sapot nga inangkat gikan sa South Korea. Niadtong panahona, maayo ang kita apan usahay maalkanse usab ilabi na kon ang naangkat dili himalitan sa mga pumapalit. Usa pa mobiyahe sila sa mga lungsod nga magsugod sa alas 4 sa kaadlawon. Labihan ka sako sa oras ang maong matang sa negosyo ug si Butch wala nay panahon sa pag-atiman sa iyang mga tanom labi na sa paborito niyang mga utanon.
Busa, nabug-os ang iyang hukom nga biyaan ang negosyong ukay-ukay ug magkonsentreyt sa usa ka butang nga ilang gimahal ug nalingaw silag maayo. Karon, gibubo na ni Butch ang tanan niyang oras sa pagpananom samtang si Marilen nag-atiman sa nagkadako nilang grocery store. Napanglantawan ni Butch nga ang pagpananom usa ka trabaho nga hisapian kon kini hatagag dakong bili ingon nga usa ka maayong panginabuhian. Ug ang pagtenel og tukmang talaan, pagpaminaw sa bag-ong kalamboan sa produksiyon ug pagbaligya sa mga naani, dako kaayog ikatabang aron magmalamposon.
Sinulat ni Zac B. Sarian nga gihubad ug napatik sa Bisaya, Agosto 20, 2008)
7 years ago
0 comments
Post a Comment