DARWIN TINASAS: Usa ka seaman ang nakakaplag sa iyang kapalaran sa panguma

DARWIN TINASAS
Goat Raising
Davao City

Usa ka seaman ang nakakaplag sa iyang kapalaran sa panguma

Para sa kasagarang mga Pinoy, ang pagpangawani sa ubang nasod mao ray paagi aron mokita og dugang ug makahatag sa ilang pamilya og maayong kaugmaon. Si Darwin Tinasas usa sa mga mituo, diin maoy hinungdan nganong siya misunod sa tunob sa iyang amahan, kinsa usa ka master mariner, ug nagtrabaho og duha ka tuig isip seaman.

Apan bisan siya maayo og kita, nangita siya og lain pa, ug ang iyang pagpangita sa katagbawan midala kaniyag balik sa lima-ka-ektaryang propedad sa iyang pamilya sa Balengaeng, Tugbok District, Dakbayan sa Davao.

Wala siyay maayong agi sa pagsugod tungod kay dili man kaayo produktibo ang umahan. Ug aron siya mokita og igo, nakahukom siya pagpasanay og kanding.

“Ang pagpasanay og kanding dili kaayo mahal tungod kay sila mabuhi man lang sa sagbot,” matod niya. Labaw pa niini, adunay maayong panginahanglan sa karne sa kanding tungod sa ubay-ubay nga populasyon sa mga Muslim nga dili mangaon og karne sa baboy ug nagsalig lang sa karne sa kanding sa ilang panginahanglan sa protina.

Ug aron pagsangkap sa kaugalingon sa tukmang kahibalo nga molampos ang iyang patigayon, nangayo siyag panabang sa Davao City Veterinary Office ug sa Departamento sa Agrikultura. Mitambong siya og mga seminar ug bansay-bansay sa produksiyon sa gagmayng mga mananap, ug nangita siyag mga teknolohiya nga makapausbaw sa iyang binuhi nga Anglo Nubian nga mga kanding.

Si Tinasas nagsugod sa 10 lamang apan karon, nagbantay na siyag 30 ka de kalidad nga hayop ug ang kalidad sa iyang kanding milambo. Mipalapad usab siya sa iyang pagpamaligya og kanding ngadto sa buot nga mokita sa pagpasanay og kanding. Ang iyang mga kanding makita sa mga umahan sa Luzon ug Kabisay-an.

Iyang gidasig ang uban nga mosulod sa pagpamuhi og kanding, pinaagi sa pag-ingon nga maayo kining tinubdan sa kita alang niadtong gagmay lag yuta. Segun kang Tinasas, ang usa ka mag-uuma mokita og hangtod sa P150,000 kada buwan sa 30 ka ulo lamang. Ang mga mag-uuma makapili sa matang sa kanding nga nailhan sa isip alang sa karne o gatas. Ang para panggatas nga kanding makasuplay og 2-3 ka litrong gatas matag adlaw sa kantidad nga P30.

“Kon ikaw adunay duha kun kapin pang kanding, igo na kaayo kini aron pag-abag sa pagpatubo sa kita sa pamilya,” matod ni Tinasas.

Sa tinguha nga padak-an pa ang kita sa iyang umahan, misuway usab si Tinasas sa pagpananom og tag-as og bili nga mga tanom ug humay. Nagtanom siyag 50 ka duryan (Puyat nga matang), diin iyang gipang-abonohan og biya sa kanding. Sikbit sa iyang umahan, aduna usay punong si Tinasas diin siya namuhi og Aprikano nga pantat (catfish). Iyang anihon ang pantat matag tulo ka buwan. Sa laing luna, aduna siyay duha-ka-ektaryang kabaskan.

Si Tinasas nakakab-ot og mas makataronganong ganansiya sa iyang pamuhunan ug kini iyang gigamit sa pagpalapad sa iyang umahan. Nakapalit siyag traktora, gamayng trak, incubator, ug ingon man nakapatukod og kongreto ug modernong balay-umahan. Matod ni Tinasas nga tungod sa iyang kalamposan sa panguma, wa siya magmahay sa iyang pagbiya sa maayong saad sa panarbaho isip seaman tungod sa iyang paningkamot sa panguma.

Sa 2007, gisugdan niya ang paghatag og dugang pagpakabili sa iyang gatas sa kanding. Gisuwayan niya ang pagproseso og puti nga keso ug sabon ginamit ang gatas sa kanding. Sa umaabot nga katuigan, nangindahay siya nga maoy mahimong kinatas-ang prodyuser og mga produktong inantigo. Ang mga produkto ihatod sa katindahanan, lulinghayawan/pang-adlaw nga spa sa Metro Manila.

Ang iyang lima-ka-ektaryang umahan, diin iyang gisugdan pagpalambo sa gagmayng matang sa hayopan, mao na karoy garbo sa linangkob nga panguma diin ang payag sa kanding, punong, tamnanan sa duryan ug basakan maayong pagkaatiman.

Iyang napamatud-an nga ang pagpangita og lunhawng laguna wa magpasabot nga molangyaw sa layong dapit. Usahay, anaa lang kini sa imong nataran.


Mga Tip

• Palamboa ang imong laguna walo ka buwan sa di pa mopalit og kanding.
• Pagpangolekta og sagbot alang sa pasibsiban. Laing rason nganong himsog ang iyang mga kanding mao ang matang sa pagkaon nga iyang gilawog kanila. Aduna siyay daghang masibsib nga makahatag sa gikinahanglang nutrisyon sa mga hayop. Sa pagkakaron, aduna siyay napulo ka matang sa masibsib gikan sa lainlaing bahin sa nasod ug gawas. Naglangkob kini sa: Setaria, Atratum, Paspalom, Native Napier, Florida Napier, Guatemala, Kornivia, Ratun Maize, ug Tully.
• “Ang mga bisita sa akong umahan mahikugang inigkasayod nga samtang ang ubang mag-uuma naggahin og salapi alang sa herbisidyo aron lang mapuo ang mga sagbot, sa akong bahin, akong gituyo ang pagkultibar kanila sa akong umahan. Ang mas nakapakugang pa nila mao kanang inigkasayod nga kini mamahimong kuwarta.”