USA ka praktikal nga paagi aron makapadayon ang kabos nga agriculture
students sa ilang pagtuon ang gipatuman karon sa Visayas State
University sa Baybay, Leyte. Gitawag kini nilag "Vegetable
Scholarship."
Ubos ning maong sistema, ang mga agriculture student nga gustong
mokitag kuwarta samtang nagtuon gitudloan sa pagpananom og utanon nga
ilang mabaligya ug kahinguhaan og kuwarta. Ang proyekto gilusad sa
East-West Seed Company ug VSU sa miaging tuig ug ang resulta makadasig
kaayo.
Upat ka talitapos nga mga tinun-an ang kasamtangang nahisulod sa
programa. Sa paglusad sa programa pito sila ka buok, apan minggradwar
na ang tulo. Ang mga tinun-an nananom sa bag-ong matang sa high-value
vegetables sa 3,000 metro kuwadrado nga luna nga libreng gitagana sa
VSU alang kanila. Ang mga binhi usab libre nga gitagana sa East-West
Seed Company.
Ang upat ka tinun-an mao sila si Jonathan Requiso, Rodel Morales sa
Ormoc City, Noel Gantala sa San Francisco, Southern Leyte (ang tanan
horticulture majors) ug si Andy Cornell Bornillo, agronomy major gikan
sa Bien Unido, Bohol. Gibansay sila sa mga espesyalista sa seed
company sa naugmad nga mga teknik sa pagpatubo sa high-yielding hybrid
seeds. Sa laing bahin, si Prof. Elizabeth Briones sa VSU maoy
nagsilbing faculty coordinator.
Ang upat minglihok nga usa ka team. Kon ang usa dili busy sa iyang
pagtuon sa mga leksiyon sa eskuylahan, siyay mag-atiman sa gitanom nga
mga utanon. Nagtinabangay sila sa pag-andam sa luna nga ilang
pagatamnan. Sila ang magsabod sa binhi, magbalhin sa tanom sa lugar
nga pagatamnan ug mag-atiman niini aron moprodyus og daghang bunga.
Sa among pagbisita sa ilang tanaman niadtong Agosto 7, 2009,
nag-atiman silag 560 ka punoan nga okra nga naanihan na nilag 40 kilos
nga nabaligya sa tag-P25 kada kilo. Ang maong tanom padayon nga
namunga ug naglaom sila nga makaani pag daghan sa mosunod nga mga
adlaw. Sa ilang pagpananom, gitudloan sila unsaon nga ang ilang mga
tanom mahimong labing produktibo. Gawas sa pagtanom sa haom nga mga
matang, ang usa sa naugmad nga mga teknik nga ilang nakat-onan mao ang
pagtangtang sa mga dahon sa ubos sa punoan diin mao ray ibilin ang
pipila ka preskong dahon sa itaas. Ang daan kun guwang nga dahon wala
nay kapuslanan kay mokonsumo nag daghang nutrina nga masuhop sa tanom
gikan sa yuta. Ug usab ang guwang nga mga dahon mahimong pamuy-an sa
mga insekto ug peste.
Sa 150 ka punoan nga sweet pepper, napahigayon nila ang unang
pagpangani pipila ka adlaw human sa among pagbisita sa ilang umahan.
Sahi sa nasinati sa ubang mga mag-uuma sa Ormoc City, ang sweet pepper
usa ka maayong money-maker. Gani, duna man kitay nasayran nga usa ka
manananom sa hilit nga bahin sa Cabintan, Ormoc nga mikitag dako ug
nakapalit og bag-ong trak gikan sa usa ka ektaryang natanom niyang
sweet pepper. Gibanabana nga ang usa ka punoan sa sweet pepper mokitag
sobra sa usa ka gatos basta maayo lang ang pagkaatiman niini.
Ang cucumber usa usab ka maayong kapanguwartahan alang sa mga
estudyante. Ang 460 ka punoan sa Big C Cucumber nga ilang gitanom
niadtong Mayo miani nag 395 kilos nga nabaligya nilag P7,330. Ang
cucumber mubo rag panahon sa pagpatubo. Sulod sa 35 ka adlaw gikan sa
pagtanom, ang unang mga bunga niini mahimo nang maani. Ang pagpangani
pagahimoon matag usa ka adlaw. Gawas sa Big C, ang mga tinun-an
nagtanom usab og gagmayon apan himungahon nga Pipinito cucumber. Ang
una nilang pagpangani gipahigayon human sa among pagbisita. Ang
Pipinito kinaham sa mga pumapalit kay mahimo kining kan-on nga presko
human sa pagpupo sa bunga gikan sa punoan, sahi sa pagkaon og apple.
Gani, gikataho man nga sa Bangkok, Thailand, kining maong matang sa
cucumber labing kinaham nga esnak alang sa mga nanagtraho sa opisina.
Ang mga tinun-an nagalaom usab nga mokitag dako-dako gikan sa 127 ka
punoan sa Morena eggplant seedlings nga ilang gitanom niadtong Hunyo
12. Nakaani silag 10 ka kilo niadtong Hulyo 27 nga nabaligya nila sa
tag-P30 kada kilo. Sukad niadto, makaani na silag kaduha sa usa ka
semana ug nagkadaghan usab ang ani. Karon, nagalaom sila nga makaani
pag daghan tungod kay ang mga tanom himsog pa ug daghan og bunga. Ang
nakaayo sa talong kay taas ang panahon sa ilang pagka produktibo.
Mahatagan lang og igong abono ug pag-atiman, ang mga tanom mahimong
produktibo sulod sa usa ka tuig o sobra pa.
Ang paliya usa usab ka maayong tanom alang sa student vegetable
growers. Sa panahon sa among pagbisita, ang 75 ka punoan sa ilang
Galactica hybrid nga ilang gitanom sa Hunyo 16 naghimungag maayo.
Napupo nila ang una nilang ani nga lima ka kilo niadtong Hulyo 27 nga
nabaligya sa tag-P40 kada kilo. Sukad niadto, mag-anihan na silag
kaduha sa usa ka semana ug ang presyo usab sa ilang naani misaka sa
tag-P45 kada kilo. Ang Galactica maoy latest ampalaya hybrid nga
naugmad sa East-West Seed Company. Nasuta nga kini makasugakod sa
delikadong virus disease nga nailhan nga Namamarako.
Usahay ang mga tinun-an makasinati usab og kapakyasan. Sama niadtong
nagtanom silag usa ka kilo nga sweet corn seeds sa 1,500 metro
kuwadrado nga luna niadtong Mayo 16. Nagalaom sila nga mokitag dako
gikan sa maong tanom. Apan, nakaani lang silag 211 kilos sa puso nga
nabaligya nila sa tag-P33 kada kilo diin mihalin lang silag P7,110.
Gamay ra ang ilang naani tungod sa tulo ka bagyo nga mihapli sa ilang
mga tanom. Gawas niini, giatake usab ang tanom sa mga ilaga. Hinuon,
kini kabahin man usab sa proseso sa ilang pagkat-on sa negosyo sa
panguma.
Bisan kon ang mga tinun-an wala mokitag dako sahi sa may kasinatian na
nga mga mag-uuma nga nananom og high-value crops gikan sa East-West,
nasuportahan man usab nila ang pinansiyal nga mga obligasyon sa
eskuylahan. Ug ang labing mahinungdanon niini mao ang kaalam nga ilang
nakat-onan sa pagpananom og utanon samtang padayon silang nagbugtaw
nga makatapos sa ilang pagtuon sa kursong Agriculture. Makahatag kini
nilag maayong pundasyon kon sila modesisyon nga maglusad og
kaugalingon nilang agribusiness project human sa ilang gradwasyon.
Sa naangkon nga kalamposan sa proyekto, ang vegetable scholarship
scheme maayong ikapatuman usab sa ubang agricultural colleges and
universities sa nasod.
Sinulat ni Zac B. Sarian nga gihubad sa Binisaya
0 comments
Post a Comment