Tips sa Pagpamuhi og Free-range Chickens

NAGKADAGHAN ang mga Pilipino nga naikag sa pagpamuhi og free-range
chickens, sa kahilitan man nga dapit sa nasod o bisan mismo sa
dakbayan. Kasagaran kanila mga nobatos. Hinuon, duna usab kanilay may
kasinatian na sa pagpamuhi og samang hayopan.

Sayon ra ang pagpamuhi og manok apan duna gihapoy daghang kasaypanan
nga nabuhat sa misulod niini isip panginabuhian sugod sa ilang
pagpalit sa piso. Pananglitan, ang ubang tawo mopalit og piso nga wala
sa plano. Kon makakita sila sa ilang mga higala nga mipalit og piso,
pananglitan sa trade fair, mopalit sab sila sa walay pagpangandam sa
dapit nga kabuhian sa hayop. Ug kini dili maayo.

Si Dr. Rey Itchon, usa ka beterinaryo nga nagpahigayon na og mga
pasinati sa pagpamuhi og free-range chickens, nagpahimug-at nga ang
gustong mamuhi angay nga mag-andam sa luna alang sa mga manok usa pa
sila mopalit og piso sa nagustoan nilang matang. Matod niya nga ang
unang 21 ka adlaw maoy labing kritikal. Kini ang panahon alang sa
brooding. Ang mga piso angay nga ibutang sa serado nga dapit apan
maayo ang bentilasyon ug dili daling masulod sa mga iring ug ilaga nga
mahimong mosubad sa mga piso. Labing maayo nga tagan-an og igong
espasyo— usa ka square foot ang matag piso. Mogamit og mantalaan isip
hanig kun bedding sulod sa pipila ka adlaw. Dili angay mogamit og
plastic sheet tungod kay dili kini makatuhop sa kaumog sa iti. Human
sa pipila ka adlaw, ang hanig mahimo nang pulihan og preskong pakpak
sa humay o labing maayo nga carbonized rice husk.

Ang brooding area angay nga matagan-an og kainit aron dili tugnawon
ang mga piso. Ang tinubdan sa kainit mahimong bombilya, LPG o uling.
Sa paggamit og bombilya, si Dr. Itchon mirekomendar nga usa ka watt
ang itagana matag piso. Ang 100-watt nga bombilya maayo na kaayo sa
100 ka piso. Apan ang bombilya angay nga ipahimutang sa hustong
gihabogon. Kon kini mapahimutang nga sobra ang katas-on, ang kainit
mahimong dili na paigo. Sayon ra kaayong masayran kon sakto ang
namugna nga kainit. Ang mga piso dili magtapok sa ubos sa nagsiga nga
bombilya.

Kon ang piso bag-o lang miabot gikan sa suplayer, pananglitan ang
Solraya's Sunshine Chicken gikan sa Manila, ayaw dayon sila hatagig
pagkaon. Hatagi lag hinlo nga tubig nga gisagolan og usa ka
kutsaritang brown sugar. Kini magpahiuli sa tubig nga nawala sa ilang
lawas. Human sa pipila ka oras, mahimo na silang patuktokon og chick
booster. Dili sila patuktokon og bugas sahi sa gibuhat sa usa ka
kostumer ni Dr. Rey Itchon. Usa kini ka dakong sayop. Ang mga piso
dili pa makatunaw sa lusok sa bugas, ug gawas niini, wala kiniy igong
nutrina.

Si Andry Lim, usa ka natural farming practitioner kinsa namuhi usab og
free-range chickens sa Davao City, magsahog og dahon sa kawayan nga
pino ang pagkatadtad ngadto sa iyang feeds sa unang mga adlaw sa
pagpakaon. Matod niya, nga sa nasinati sa natural farming enthusiasts
sa Korea, ang dahon sa kawayan makatabang pagpalig-on sa tinai sa mga
piso. Kini makapahigayon sa mga piso nga makatunaw ug makasuhop og
dugang mga nutrina. Busa ang mga piso paspas nga motubo.

Human sa 21 ka adlaw, ang mga piso hingpit nang matugkan og balhibo ug
mahimo nang buhian gikan sa brooding house. Andam na sila mangaykay sa
ilang palibot. Ang lugar nga ilang kabuhian mahimong kinoral diin
dunay mga sagbot nga ilang makaon. Mahimo usab nga sila saboran og
commercial feed aron masuplementohan ang mga sagbot ug mga insekto nga
makaon sa ilang palibot. Maghatag kini nilag kahigayonan nga daling
managko.

Pag-abot sa 49 ngadto sa 60 ka adlaw gikan sa pagkapiso, mahimo na
silang ihawon. Motimbang na silag sobra sa usa ka kilo. Ang pagbaligya
sa mga ihawonon magdepende sa target nga merkado. Dunay mga kustomer
nga gustog usa ka kilo nga manok sama sa mga nanagpatigayon og "lechon
manok". Duna say uban nga gusto og jumbo size. Ang mga manok gibuhi
hangtod sa 85 ka adlaw aron sila makaabot og 2.5 ka kilo matag usa.
Ang uban usab magbuhi niinig sobra sa usa ka tuig tungod kay gusto
nila nga makita nga motubo nga dako kaayo. Hinuon, kini angay lang sa
mga hobbyist. Apan dili haom alang sa komersiyal nga pagpamuhi tungod
kay ang mga manok mokonsumo nag sobra pa sa bili sa ilang karne.
Hinuon, iya man sa namuhi ang kataposang desisyon.

Kon gikoral sila sa usa ka dapit, mahimong patuboan sa ubang dapit og
berdeng mga tanom o sagbot unya putlon lang ug dad-on ngadto sa mga
manok. Kini nag-apil na sa Napier grass, ipil-ipil, madre de agua,
green corn stover, legumes ug uban pang susama.
Kon dunay igo nga lugar, ang pipila ka kinoral nga may mga sagbot
mahimong kapangaykayan sa mga manok on rotation basis. Niining
paagiha, ang mga sagbot may panahon nga makarekober. Ang pukot usa ka
praktikal nga materyal sa pagkoral sa mga manok nga binuhian. Ang
yanong balay-balay ang gikinahanglan. Ang estruktura mahimong atopan
og sin o mahimong nipa o kugon. Dinhi sila mamahulay sa gabii ug kon
magdaot ang panahon. Ang balay-balay mahimong butangan og preskong
rice hull o carbonized rice hull. Ang balay-balay mahimong bungbongan
og yanong mga materyal nga makahatag og igong bentilasyon. Hinuon,
daghan kitag nakit-an nga balay-balay nga walay bungbong o ali sa
kilid.

Ang hinlo nga mainom nga tubig mahinungdanon usab sa pagpamuhi og
free-range chickens. Ang waterers apil na ang feeding troughs angay
nga hinloan matag adlaw. Ang mga bakterya ug uban pang delikadong mga
organismo manimuyo sa hugaw nga kondisyon ug kini makabalda sa pagtubo
sa mga manok. Aron malig-on ang immune system sa mga manok, si Dr.
Itchon mirekomendar sa pagbakuna sa mga piso og B1B1 sa ikapito nga
adlaw ug B1 Lasota strain sa ika-14 nga adlaw. Kini makapanalipod
kanila gikan sa mga sakit. Ang mga bakuna mahimong isagol sa mainom
nga tubig.

Girekomendar usab niini ang pagdugang og Biolyte, usa ka pormulasyon
sa mga bitamina, mineral ug beneficial microorganisms nga naugmad ni
Dr. Rene Sumaoang sa Novatech Agri-Food Industries. Tungod sa nausbaw
nga immune system, ang mga manok labing makasugakod sa mga sakit ug
ubang pagkahapo.

Kon sa higayon nga ang mga manok maigo sa daotan nga panahon sama sa
sobrang pag-ulan ug sila magkasakit sama sa sip-on, dunay epektibong
remedyo nga dali rang mahimo. Si Rafael Onggona sa Dakbayan sa Davao,
bag-o lang namuhi og Sunshine chickens, mibutyag nga ang iyang mga
manok nga naapektohan sa kusog nga pag-ulan nagkasakit og sip-on. Ang
iyang gibuhat mao ang paghatag og virgin coconut oil sa mga manok
gamit ang dropper. Gihatagan niyag usa ka kutsarita sa VCO ang matag
usa ka manok. Ug sama sa usa ka milagro, matod niya, ang gisip-on
niyang mga manok naulian ug nawala ang sip-on sa misunod nga adlaw.

Sulayi karon ang girekomendar ni Dr. Rey Itchon sa pagpamuhi nimo og
free-range chicken. Malipay ka gyod kay kining tanan nasulayan na ug
epektibo.

Sinulat ni Zac Sarian nga gihubad sa Binisaya