ANTONIO BAGAOISAN (Off-season Tamato Production): Pagpananom sa off-season magdalag tibuok-tuig nga suwerte

ANTONIO BAGAOISAN
Off-season Tamato Production
Ilocos Norte

Ang pinuy-anan maoy dapit diin anaa ang kasingkasing, maoy sagad igasulti. Apan sa kaso ni Antonio Bagaoisan sa Batac, Ilocos Norte, ang pinuy-anan mao usab ang dapit diin anaa ang suwerte.

Si Bagaoisan, hinunoa, milatas og taas nga ruta balik sa iyang lungsod nga pinuy-anan.

Natawo siya sa Batac apan didto magdako sa Cabatuan, Isabela diin ang iyang mga ginikanan nahipadpad aron pagkaplag og maayong kapalaran sa pagpananom og humay ug mais. Nakakuha siyag degree sa accounting ug midesidir sa pagpahimulos niini sa maayong kapuslanan pinaagi sa pagbukas og usa ka travel agency sa Manila niadtong 1992. Ang maong pagsulay, sa kaway palad, milungtad lamag duha ka tuig.


Sa paghunahuna nga mas maayo pag mobalik siya sa pagpananom, siya uban sa iyang asawa mipauli sa yutawhan niini sa Benguet aron pagprodyus og baguio beans. Ang suliran sa langyab nga pagsaka-kanaog sa mga presyo, hinunoa, nakapugos sa magtiayon sa pag-undang.

Sa una, namalik sila sa Manila aron pagsugod na usab og laing negosyo nga makasuportar sa nagkadako nga pamilya. Apan kadto, sa gihapon, wala molampos. Sa kataposan, minghukom sila sa pagsulay na usab sa panguma, ning tungora didto na sa dapit sa mga Bagaoisan sa Batac.

Ang una nilang misyon sa pamatigayon niadtong tuig 2000 mao ang paglukat sa ilang yuta nga naprenda sa ilang mga ginikanan ngadto sa ilang paryente sa paghalin nila ngadto sa Isabela. Dayon gitun-an nila kon unsaon sa pagpatabunok og balik sa napansil nang yuta.

Ang una nilang gitanom mao ang kalabasa ug string beans tungod kay kini dili kaayo dakog gasto ug sayon usab patuboon. Ang kita, hinuon, dili usab kaayo dako.

Unya kalit mitungha ang suwerte, nakadungog siyag testimonyo sa radyo sa usa pod ka mag-uuma kon giunsa niini pagkitag P30,000 gikan sa pag-anig off-season nga kamatis.

Dinasig sa pagsulay niini, namuhunan siyag P10,000 ug nagtanom sa 700 metro- kuwadradong luna sa off-season nga barayti sa kamatis nga iyang nakuha sa Mariano Marcos State University, usa ka katambayayong sa Department of Agriculture.

Halos siya makatuo sa iyang dakong suwerte dihang sayon niyang nahipos ang P55,000 gikan sa iyang unang pag-ani.

“Nakombensir gyod ko nga ang kuwarta naa ra diay sa off-season tomato,” nakaingon siya.

Human sa pila ka tuig, iyang gipalapdan iyang luna ngadto sa pito ka ektarya. Kasagaran nga magsugod siyag pangani sa iyang kamatis sa hinapos sa bulan sa Agosto. Ang peak months niya mao ang Oktubre ngadto sa Disyembre diin moani siyag 300-400 ka kilo matag adlaw ug mahalin sa tag-P45 ngadto sa P50 kada kilo nga farm gate price.

Niini, panahon sa off-season, namatud-an ug nasuta niya ang hayahayng gross income nga mitala sa P19,000 ngadto sa P28,000 matag ektarya kada adlaw.

Ang kalamposan nga iyang namatud-an sa pagpananom og kamatis panahon sa off-season naghatod sa iyang umahan sa pagkapili niini isip show window diin sagad nga bisitahan sa state universities sa Rehiyon 1 sama sa halayo nang Bulacan.

Sa iyang personal nga kinitaan, nakapatungha siya sa iyang tulo ka anak-babaye, nakapalit og dugang yuta, bag-ong pick-up truck, ug nakapadako sa ilang balay.

Apan bisan pa ning maong mga panalangin, si Bagaoisan miingon nga dili pa siya takos sa mga lukong sa laurel. Ang pagtenel sa umahan sa pagka produktibo usa ka nagpadayon nga hagit.

Una, anaay mga dangan ug mga sakit nga mahimong modaot sa iyang mga tanom ug bagyo nga mohampak sa umahan. Sa pagkontrolar niini, nangonsulta siya sa mga agricultural technician ug tig-apilan sa Field Days sa Department of Agriculture aron pagkat-on sa tukmang mga teknolohiya sa pag-atiman sa iyang uma ug mga tanom. Sumala pa niya, ang pagka mainantoson maoy yawe sa pagtunhay taliwa sa dili malikayang mga panghitabo sama sa natural nga mga kalamidad nga kabahin na sa kinabuhi sa matag mag-uuma.

“Kon dali ka moangka, dili ka magmalamposon sa pagpanguma,” nagkanayon si Antonio. Mihinugilon siya nga sa miaging tuig, nagtanom siyag upat ka higayon nga gibagyo usab og kaupat.

Bisan pa, wala siya malusno kay nasayod siya nga ang pagpananom sa off-season maoy iyang maayong pamato samtang ang uban walay ikatumod sa merkado. Karong usa na ka optimistikong agribusiness entrepreneur, miingon siya nga aron pagseguro sa iyang kita sa tibuok tuig, mopasahi siya pinaagi sa pagtanom og paliya ug sikwa.

“Dili ka magkinahanglan og dakong luna sa yuta o dakong kapital. Kinahanglang maantigo ka lang mo-maximize pag-ayo sa imong resources,” matod niya.


Mga Tip
• Si Antonio nagsunod og staggered planting system gikan sa Hunyo ngadto sa Agosto. Magsabod siyag semilya sa Mayo alang sa unang hugna sa tamnanan nga tamnan pagka Hunyo. Iyang patuboon ang mga lawngon sa tray gikan sa 25 ngadto sa 28 ka adlaw. Migamit siyag kaugalingong soil media pinaagi sa pormula nga 50 porsentong carbonized rice hull, 25 porsentong organic commercial ug 25 porsentong compost nga iyang minugna sinunod sa teknolohiya sa mga Hapon.
• Ang kamatis itanom sa raised beds (kasagaran 6 pulgadas ngadto sa 1 ka tiil depende sa lokasyon) nga may gilapdon nga usa ka metro uban sa plastic mulch nga 0.75 between rows ug 0.5m between hills. Migamit siya og compost (1 kg/hill) ug 14-14-14 nga abono sa gidaghanon nga 20 gramos kada punoan. Usa lang ka lawngon ang iyang itanom matag buho ug sa pagsugod sa pagpamuwak, iyang panangtangan sa guwang nga mga dahon aron pagdugang sa aeration. Iya kining pagahimoon dungan usab sa pagpanghigot sa mga kamatis diha sa ilang katayan.