RAMIRO PANGANIBAN (Seaweed Production): Ang kahimuot sa pagpananom og guso

RAMIRO PANGANIBAN
Seaweed Production
Sorsogon

Ang kahimuot sa pagpananom og guso

Si Ramiro Panganiban, usa sa malamposong mag-uuma-tig-abag sa nagbase sa komunidad nga Participatory Action Research (CPAR) sa “Seaweeds Showcase Project” sa Pilar, Sorsogon, miingon nga ang iyang malamposong pangarasti nagsugod lang sa ordinaryong kuryosidad.

Si Ramiro, nakahinumdom nga sa wa pa siya mahilambigit sa pagpananom og guso, nalingaw siya sa panagat nga palutaw, diin kini, maoy gikuhaan niya sa inadlawng panginahanglan sa iyang pamilya sa igo-igo lang nga kita. Gikan sa iyang kaubanang mananagat, nabatian niya ang potensiyal sa pagpananom og guso ug ang nagtubo nga gidaghanon sa mga mananagat nga nahingag niini. Nabatian sab niya ang proyekto sa LGU bahin sa guso.

“Ako lang ning gisuwayan, uban ang paglaom nga mokitag diyotay,” mahimut-ong sugid ni Ramiro.

Gisugdan niya ang pagtanom og guso sa 2003. Ug unya, nahimo siyang mag-uuma-tig-abag sa proyekto sa CPAR nga gipatuman sa Bureau of Agricultural Research (BAR) uban sa Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR) Region 5, sa Sorsogon State College (SSC), ug ang Local nga Kagamhanan sa Pilar (LGU).

Si Ramiro natudlo nga tsirman sa Seaweeds Farmers and Traders Association (SFTA) sa Dao, Pilar, Sorsogon, nga gilangkoban sa mga mag-uuma og guso sa 11 ka daplig-dagat nga kabarangayan sa Pilar.

Ingon nga mag-uuma-tig-abag, si Ramiro gihatagan og materyal alang sa pagpananom og guso sama sa straw, pisi, bangka, ug 15 kilos nga binhi sa guso aron makasugod.

Alang kang Ramiro, ang dugang kita nga madala sa balay alang sa iyang pamilya maoy sinugdanan niyang motibasyon sa paghilambigit niya sa pagpananom og guso, ang iyang pagtuo sa potensiyal niini sa pag-usab sa mga kinabuhi sa kaubanan niyang mananagat ikaduha lamang. Wa siya masayod sa estadistika sa pagpananom og guso apan husto siya sa iyang pamaagi.

Sa Pilar, ang kasagarang gikultibar mao ang matang sa guso nga Kappaphycus alvarezii (nasayran kaniadto nga Euchema cottonii), tungod sa pagka halinon niini ug taas og panginahanglan.

Sa dihang gipakisayran sa mga benepisyo nga nakuha ni Ramiro gikan sa pagpananom og guso, sayag siyang miingon, “Ah, daghan!” Sulod lang sa tulo ka tuig, gawas sa bangka ug materyales nga iyang nakuha ingon nga mag-uuma-tig-abag, ang iyang kita miusbaw.

Ang gidaghanon sa produksiyon sa usa ka pag-ani moabot og 4,200 kilos nga preskong guso (600 kilos inigkauga). Ang iyang kaugalingong tamnanan, nga may sukod nga 50 metro kuwadrado, makahimo pagprodyus og 900 kilos nga preskong guso. Sa maong kita, nakahimo siya pagpatungha sa iyang tulo ka anak.

Sanglit si Nong Ramiro matinud-anong sakop man sa SFTA, ang pagpresyo sa iyang abot dili suliran. Ang Asosasyon nag-alagad isip seguradong merkado alang niya ug sa ubang sakop.

Sama sa ubang paningkamot, nasugatan sab ni Ramiro ang pipila ka suliran, kasagaran may relasyon sa panahon. Sa 2005, pananglitan, ang iyang kita mitibugsok ngadto sa P3,000 matag ani sa 800 kilos nga preskong guso.

Bisan tuod kon ang pagpananom og guso dili hasol kon pagmintinar ang hisgotan, si Ramiro miingon nga usahay malisod alang niya tungod kay siya man ang nagbuhat sa tanan gikan sa pagtanom hangtod sa pag-ani. Iyang limpiyohan ang pisi matag 3 ka adlaw ug itumod sab niya ang ani sa merkado.

Si Ramiro nagtuo sa panultihon, “Kon way kasakit, way ganansiya,” ug midugang nga sa matag paningkamot, ang usa magmapinaaboton aron makakab-ot sa gitinguha. Ang mahinungdanon, matod niya, nga ang tawo makakat-on sa kasinatian. Sa dihang gipangutana kon siya manananom na lang bag guso sa tibuok niyang kinabuhi, mitubag siya og makapahikurat nga “Oo, tungod kay dako kog pagtuo sa guso.”

Mga Tip:

• Tungod kay ang ilang guso gitikad man sa mabaw nga bahin sa dagat, ang kausaban sa kaparat sa tubig gikinahanglan sab nga bantayan tungod kay makaapekto kini sa kalidad sa ani.