“Panahon na sa salad!”

LYNDON TAN
Basic Necessity Inc.
Cavite

“Panahon na sa salad!”


Dihay miingon kausa nga ang kalamposan sa usa ka dakong butang sa pagpadayon human nga ang uban miangka. Si Lyndon Tan, ang tawong nagmalamposon sa pagpamatuod nga ang Pilipinas mahimong makasugakod sa pagkinaugalingon sa taas og bili nga mga tanom sama sa letsugas, modason gayod niini.

Sa bata pa siya, kanunayng naningkamot si Tan nga mahimong independente. Bisan kon ang iyang pamilya nagnegosyog galingan sa humay sa ilang Dakbayan sa Naga, nanimpalad siya sa Manila aron pangitaon ang kaugalingon niyang suwerte ug naningamot sa iyang kaugalingon. Nadasig sa usa ka madre sa balay-dalangpanan sa Dakbayan sa Tagaytay, nagsugod siya sa kaugalingon niyang negosyo sa utanon nga ang kasagaran mao ang pagtumod niini.

Sa dihang gibalhin niya ang iyang negosyo gikan sa Divisoria ngadto sa Silang, Cavite, nagmulo siya sa pagdominar sa inangkat nga mga utanon gikan sa laing nasod sama sa Australia labi na sa pag-angkat og letsugas nga nahimong mahal nga palaliton alang sa kadaghanang mga Pilipino. Niini, giestablisar niya ang Basic Necessity Inc. nga iyang giparang batok sa establisadong langyawng kakompetensiya. Bisan makapalugda ang iyang pagpangarisgar, wala siya moatras ug midesisyon nga makigtigi. Aron makab-ot ang taas niyang tinguha, nangayo siyag abag sa Departamento sa Agrikultura, kay nasayod siya nga mahimong makakuhag panabang gikan sa mga ahensiya sa kagamhanan.

Ang Bureau of Postharvest Research and Extension or BPRE mihitso kaniyag teknikal nga abag kon unsaon nga mapataas ang panahon nga dili madaot ang iyang mga naani pinaagi sa cold chain system. Ang Bureau of Plant and Industry o BPI mihatag og tukmang matang sa binhi nga nakausbaw sa kalidad sa iyang mga tanom. Dugang niini, nangayo siyag panabang sa Fertilizer and Pesticides Authority o FPA alang sa mahinungdanong tambag sa pagpangabono, ang Agricultural Market Assistance Service o AMAS alang sa market outlet, ug ang Regional Agricultural Engineering Council o RAEC sa pagbutang og pasilidad sa greenhouse. Ang Agricultural Training Institute o ATI mihatag usab kaniya og tanyag nga pagtuon sa Harvard University ubos sa DA-Fullbright Scholarship Program diin niya nakat-onan ang iyang mga abilidad sa pag-usbaw sa iyang umahan ug pagpataas sa produksiyon niini.

Nagtrabaho aron makab-ot ang iyang tinguha, gipamatud-an niya sa kagamhanan ug sa mga importer nga mga Awstralyano nga ang letsugas mahimong maprodyus sa igong gidaghanon nga dunay susama o labaw pang kalidad ug ubos nga presyo tandi sa inangkat. Nianang 2002, nakuha niya ang pasidungog isip Farmer of the Year gikan sa DA ug ang pasidungog sa TOYM alang sa agriculture and food technology nianang 2003.

“Ang pagkahimo nakong Farmer of the Year ang naghatag kanakog igong kredibilidad sa pagkombensir sa DA sa pagpamuhunan sa teknolohiya nga akong gikinahanglan. Nakakuha akog pautang sa ACEF alang sa vacuum cooling system ug dugang pasilidad nga greenhouse,” matod ni Tan. Nakab-ot usab ni Tan ang lebel sa produksiyon sa letsugas nga makatagbaw sa panginahanglan sa Pilipinas. Ang iyang proyekto nga maghulip sa pagpangangkat miresulta sa pangaugalingon. Karon, dili na kinahanglan nga mangangkat pa ning maong matang sa tanom. Gani, si Tan karon nag-eksport na man ngadto sa Taiwan, Hong Kong ug Singapore.

Ang Basic Necessity Inc. mao na karon ang usa, kon dili man, ang dakong greenhouse facility sa nasod, sa pagbaton nila og state-of-the-art HACCP ug Halal Certified nga mga tanom. Gawas sa pagsuplay og dakong panginahanglan sa nasod alang sa dekalidad nga lettuce sama sa lollo rosa, red ug green romaine, red corals, red ug green oakleaf, frellise ug arugula, nagsuplay usab kinig taas og bili nga mga tanom sama sa culinary herbs ug cherry tomatoes. Ang ngalan nga “Salad Time” karon usa na ka popular sa merkado nga nanagbantay sa himsog nga panglawas alang ilang taas og kalidad, preskong pagkaputos nga salad sulod sa makatagad nga putos nga ang presyo maabot sa kadaghanan.

“Kaniadto, ang mga tawo nagduha-duha nga ang probinsiyano sama nako mahimong makatukod og ingon niini kadako nga negosyo sa panguma. Apan ang dakong butang niini, kay ang akong pagka probinsiyano dakog bentaha. Dili kami magpalugda sa mga bagyo. Midako ako sa Bicol ug ang bagyo kabahin sa among kinabuhi. Nakasabot ako nga sa agrikultura, sama sa ingon niining pagpangarisgar, walay ingong butang nga walay kalisdanan. Pananglitan, dili ka makalikay sa mga peste ug sakit. Kini ang kinabuhi sa agrikultura. Angay nimo kining dawaton ug molihok aron magmadaogon batok kanila,” pu’ng ni Tan.


Mga Tip

Ang cold chain system nagtumbok ngadto sa refrigerated handling, storage, ug transport operation sa taas og bili nga mga tanom gikan sa umahan ngadto sa merkado. Naghatag kinig igong temperatura alang sa dali madaot nga mga tanom aron mapreserbar ang kalidad ug dugay nga madaot.

“Dili labing mahinungdanon ang imong abilidad, apan ang imong pagsabot kon unsa ang gikinahanglan sa merkado ug ang gikinahanglan sa merkado mao ang padayong suplay.

“Sa pagpananom, sama sa bisan unsang negosyo, angay nga usbawan ang imong kita pinaagi sa pagkunhod sa imong mga gasto. Maghimo ka sa samang produkto apan labi kang magmamugnaon sa pagpaubos sa imong gasto. Kana ang sekreto sa pagpananom.”

“Kon imong hatagan og kapilian ang mga tawo, labi pa silang magmalipayon.”