Eksperto Nag-awhag sa Pagsulod og Contract Growing sa Humay

Eksperto Nag-awhag sa Pagsulod og Contract Growing sa Humay

DUGANG contract-growing scheme sa pagprodyus og humay ang gisabwag karon ni Dr. Frisco Malabanan, ang national program coordinator sa programa sa Ginintuang Masaganang Ani sa kagamhanan.

Sa panahon sa akong pag-interbiyo niya nga nahitabo sa Syngenta Rice Expo didto sa Cabanatuan City, gitumbok niya ang programa sa hybrid seed company nga maoy usa ka modelo. Ingon niini ang sistema. Ang kompaniya maghatag og inputs sa mga mag-uuma apan dili cash kondili material inputs sama sa binhi, abono ug mga pestisidyo. Dugang niini, mahinungdanon usab nga ang kompaniya magsuplay sa hustong mga teknolohiya sama sa tukmang pag-aplay sa hustong matang sa abono ug sa eksaktong ang-ang sa pagtubo sa mga tanom. Ang kompaniya sa binhi, pananglitan, magpadala usab og mga technician aron matabangan ang mga mag-uuma sa ilang pagpananom.

Sa samang higayon, ang kompaniya sa binhi mopalit sa ani sa mga mag-uuma. Aron maseguro nga ang mga mag-uuma dili magbaligya sa ilang mga abot ngadto sa ubang pumapalit, ang kompaniya sa binhi mopalit sa abot nga labaw og .50 sentabos kada kilo kaysa kasamtangang presyo sa merkado, kon bag-o man ugaling kining naani. Sa kaso sa uga nga humay, ang premium price P1 kada kilo.

Si Dr. Malabanan miingon nga ang sistema epektibo kaayo kay sa iyang banabana dili momenos sa 3,000 ka ektarya sa irrigated farms ang giugmad karon ubos ning maong sistema sa Nueva Ecija lang, labi na sa mga lungsod sa Gen. Natividad, Talavera ug Sto. Domingo.

Ang matag mag-uuma nagtikad og usa ngadto sa lima ka ektarya. Mag-anihan silag 180 ngadto sa 200 ka bakid sa preskong humay panahon sa ting-init ug 140 ngadto sa 160 ka bakid panahon sa ting-ulan.

Maayo kaayo ang sistema tungod kay nakapahigayon kini sa mga mag-uuma sa pagpatubo og humay ginamit ang girekomendang praktis nga dili mabalaka bahin sa kuwarta sa pagpalit og input requirements. Makaseguro usab sila sa maayong presyo sa ilang abot.

Ang kompaniya sa binhi, sa laing bahin, dunay oportunidad nga mokita kay makabaligya sila sa ilang humay ug sa maayong presyo kay lagi duna man silay kaugalingong outlet. Mapahiluna nila sa husto ang bugas humay sa paagi nga makabaligya silag taas nga presyo niini sa merkado.

Nganong Diyotay Gihapon ang Maaning Humay
Samtang dunay daghang balita nga naghisgot sa daghang abot sa humayan sa ubang mga mag-uuma, kadaghanan sa mag-uumang Pilipino padayon nga nakasinati og diyotayng abot. Ang nag-unang rason nganong daghang mag-uuma ang diyotay lag maani mao ang wala nila paggamit sa hustong teknolohiya.

Si Dr. Malabanan naglakbit sa kaso sa Barotac, Nuevo sa Iloilo diin ang kadaghanan sa mga mag-uuma mag-anihan og 3.6 ngadto sa 3.7 ka tonelada sa humay matag ektarya. Kini ubos kaayo tandi sa posibleng maani sa mga matang sa humay nga mahimong matanom.

Matod ni Dr. Malabanan, halos sa tanang higayon, ang mga mag-uuma dili mag-aplay sa igong abono. Kon ang girekomendar 6 ngadto sa 8 ka sako matag ektarya, mag-aplay lang silag 3 ngadto sa 5 ka sako. Ang dakong sayop pa niini kay wala sila mag-aplay sa igong abono sa hustong panahon. Aron makab-ot ang posibleng anihon sa matang sa humay nga gitanom, ang girekomendar nga abono angay nga gamiton sa hustong panahon.

Unsa ang saktong panahon? Si Dr. Malabanan nagpahimug-at sa pag-aplay sa hustong abono sa igong gidaghanon panahon sa kataposang pagsudlay sa basak. Gitawag kini og basal application. Ang matang ug gidaghanon angay nga ibase sa soil analysis. Kasagaran hinuon, sa basal application girekomendar ang 14-14-14. Ang urea o ammonium sulfate mahimo usab nga gamiton.

Panahon sa ting-init, 3 ngadto sa 4 ka sako sa complete fertilizer ang girekomendar matag ektarya. Kon ting-ulan – 2 ka sako sa complete fertilizer ug usa ka sako sa urea.

Pag-abot sa 45-50 ka adlaw gikan sa pagsabod, ipahigayon ang side-dressing. Panahon sa ting-init, mag-side-dress og 2-3 ka sako sa urea ug 4-6 ka sako sa ammonium sulfate.

Kon ang 5 porsento sa tanom nga humay magsugod na sa pagpamuswak, mag-aplay og usa ka sako sa muriate of potash (0-0-60) o usa ka sako sa 17-0-17 aron kini makabuylo sa pagtimgas. Kon makatimgas og maayo, ang usa ka sako kasagaran motimbang og 55 ngadto sa 56 kilos. Kon ang tanom dili maabonohan sa 0-0-60 o 17-0-17, ang usa ka sako sa maaning humay kasagaran motimbang lag 48 ngadto sa 50 ka kilo. Kana tungod kay ang mga tipasi sa humay wala kaayo makatimgas, matod ni Dr. Malabanan.

Sa gipahigayong Syngenta Rice Expo, napakita usab nga ang paggamit sa Armure, usa ka kemikal nga mobatok sa fungal disease, makapausbaw sa abot gikan sa 10 ngadto sa 15 porsento. Lain usab nga kemikal, ang Cruiser, makapausbaw sa abot dili lang sa humay apan sa mais usab. Ang kemikal gamiton aron pag-coat sa mga binhi sa dili pa kini itanom. Kini makapanalipod sa mga tanom gikan sa pirdesyon sa mga insekto. Ang nakaayo usab niini kay ang kemikal magpalig-on sa tanom. Ang tanom magprodyus og tag-as ug daghang malungtarong gamot nga dakog kapuslanan panahon sa hulaw.


Sinulat ni Zac B. Sarian nga gihubad sa Binisaya