Rebolusyon sa Organikong Pagpanguma sa Bohol

GAWAS sa turismo, dili usab kapugngan ang rebolusyon sa organikong
pagpanguma sa Bohol. Daghang mag-uumang Bol-anon nga nakaamgo karon
sa dakong oportunidad sa natural nga paagi sa pagpatubo sa mga tanom.
Ilabi na kay ang mga turista nga moduaw sa Bohol, lokal man kini o
langyaw nga nagpakabana sa kahimsog sa panglawas, nanagpangita na og
mga pagkaon nga ginapatubo sa natural nga paagi nga wala gamitig
makahilong kemikal.

Ang adbokasiya sa pagpromot sa organikong pagpananom gilaoman nga
labi pang mokatap tungod sa dakong pagsuportar sa kagamhanan sa
lalawigan sa Bohol sa pagpanguna ni Gobernador Edgar M. Chatto ug ni
Kalihim sa Departamento sa Agrikultura Proceso J. Alcala. Gani, si
Kalihim Alcala personal man nga miduaw sa Bohol. Kahinumdoman nga si
Kalihim Alcala ug si Gobernador Chatto nagtambayayong pagpanday sa
Organic Agriculture Act of 2010 nga nahingpit nga balaod sa Republic
Act (RA) 10068.

Sa pagbukas sa 1st Bohol Organic Summit ug 11th Ubi Festival nga
gipahigayon sa Bohol Cultural Center niadtong Enero 25, 2011, diin
dinapit nga mamumulong si Kalihim Alcala, giawhag niya ang mga mag-uumang
Bol-anon ingon man kadtong mga nanagpangita pag trabaho sa pagtikad sa
yuta kay andam ang ilang departamento sa pag-abag sa panginahanglang
teknikal, pinansiyal ingon man pagbaligya sa abot sa umahan.

Dugang niini, giawhag usab ni Kalihim Alcala ang suportar gikan sa
lokal nga mga opisyal sa mga lungsod ug lalawigan sa Bohol ug ang
sektor sa agrikultura sa pag-ugmad sa kapasidad sa mga mag-uuma nga
molambo sila ngadto sa pagka entreprenor aron maangat ang imahe
niadtong nanginabuhi sa pagpanguma ug makatagad sa bag-ong henerasyon
sa kabataan.

Una niini, gipadala na ni Kalihim Alcala ang iyang consultant nga si
Teresita Saniano, awtor sa Likasaka ug tag-iya sa Earthkeepers ug si
HVCC Program Director Dante Delima sa pagpakigdiyalogo sa mga mag-uuma
sa Bohol ug sa lokal nga kagamhanan sa Bohol aron mapakaylap ug
masabtan ang kahimoan sa organikong pagpanguma ug sa mga problema nga
mahimong kapangitaan og solusyon sa pagpakigtambayayong sa tanang
hingtungdan.

Usa sa nagpakitag dakong kasibot sa pagpanguma sa natural nga paagi
ang Carmen Samahang Nayon Multi-Purpose Cooperative (CSNMPC) nga
nagprodyus karon og organikong humay ubos sa landong sa PROFarms,
komunidad sa nagkaalayon nga people’s organization sa mga lungsod sa
Alicia, San Isidro, Sagbayan, Carmen ug Dagohoy kinsa aktibong mingsagop
sa natural nga pagpanguma. Ang CSNMPC gisaaran ni Kalihim Alcala nga
suportaran nga makatukod og galingan sa humay ingon man vacuum dryer
nga gidasonan usab ni Gobernador Chatto og P100,000 grants gikan sa
kagamhanan sa lalawigan sa Bohol.

Ang konseho sa Sangguniang Panlalawigan sa pagpanguna ni Board Member
Atty. Abeleon Damalerio, tsirman sa agriculture committee, may giugba
nang sugyot nga Bohol Organic Agriculture Code nga anaa na sa
ikaduhang pagbasa nga gilaoman usab nga makatabang og dako sa
pag-ugmad sa organikong pagpanguma sa lalawigan.

Sa laing bahin, ang Bohol Organic Farmers’ Alliance kun BOFA sa
pagpamuno ni Ginong Jose Cyril N. Lobregas, hugot nga misaad nga
pahingusgan nila ang pagsangyaw sa organikong pagpanguma isip tubag sa
nagakausab nga klima ug seguridad sa pagkaon nga dili maghatag og
kadaot sa tawo.

Natukod na usab sa Bohol ang BOATech Center kun Bohol Organic
Agriculture Technology Center didto sa Gabi, Ubay, usa ka pasilidad sa
kagamhanan sa lalawigan sa Bohol diin ginabaligya sa baratong presyo ang
nagkadaiyang organic inputs sama sa BIO-N, Trichoderma, vermicompost
ug Natural Farming Technology System (NFTS) concoctions nga magsilbi
usab nga pasundayaganan ngadto sa mga mag-uuma ug bisita mahitungod sa
teknolohiya sa organikong pagpanguma.

Sa Bohol dili na kaayo problema karon ang patubig tungod sa daghan
niining kahinguhaan og tubig. Ilabi na nga nahimpos na usab ang tulo
ka dam sa Bohol: ang Bayongan Dam sa San Miguel, Capayas Dam sa Ubay
ug Malinao Dam sa Pilar.

Hinuon, ang kaproduktibo sa organikong pagpanguma nag-atubang karon
og dakong hagit kay may mga mag-uuma nga nawad-an og gugma sa pagtikad
sa ilang yuta, gumikan kay wala mahatagig hinabang sa kagamhanan sa
miaging mga tuig, o may mga anak o asawa na nga magpadala og kuwarta
gikan sa Middle East o anak ba hinuon nga seaman. Ug diyotay na lang
usab ang kabataang tinun-an nga dunay interes karon sa agrikultura
ug diyotay na lang ang mga mag-uuma nga gusto nilang mosunod ang ilang
mga anak sa ilang tunob.

Nindot paminawon nga magkadaghan ang mga Bol-anong mosagop sa
organiko apan malungtarong pagpanguma sa tibuok lalawigan. Kining
bag-ong hagit nga giatubang karon sa mga Bol-anon usa ka wala pa kaayo
mataak nga opsiyon sa lokal natong mga mag-uuma aron mahaw-as
gikan sa kawad-on pinaagi sa luwas nga paagi sa pagpananom nga dili
maghatag og kadaot sa kalikopan ingon man sa mga mag-uuma ug
pumapalit, nga makadugang usab sa dakong garbo ug dupot nga
pagpanikaysikay sa mga mag-uuma sa kabanikanhan.

Kon hingpit nga malig-on ang pagpakuyanap sa natural ug malungtarong
pagpanguma, dili lang kini makatubag sa hulga sa nagakausab nga klima
sa Bohol apan mahimo usab nga behikulo nga magpaangat sa panginabuhi
sa mga mag-uumang Bol-anon.