Unsay Bag-o sa Sweet Corn sa Amihanang Mindanao?

USA ka tawo nga nahingag karon sa dakong posibilidad sa negosyo sa sweet corn mao ang 33 anyos nga si Roy de Asis sa Don Carlos, Bukidnon. Usa siya ka manager sa lokal nga banko apan sa sayo ning tuiga, miluwat siya sa iyang katungdanan sa banko ug misulod sa pagpanguma.

Nakataga sa iyang interes ang sweet corn tungod sa daghang maayong rason. Kay sa Bukidnon god padayong napopular ang sweet corn. Salamat sa unang panlimbasog ni Rodolfo “Rudy” Akiatan sa Valencia City nga misulod sa commercial sweet corn production tulo na ka tuig ang minglabay.

Samtang gipromot ni Akiatan ang pagkonsumo sa tinilaob nga mais, si Roy de Asis nakahimo og labaw pa niini. Sa squash festival nga gipahigayon di pa lang dugay didto sa city agriculturist’s headquarters sa Malaybalay, gipakita ni Roy ang pipila sa iyang value-added sweet corn products.

Usa na niini ang sweet corn cake (susama sa banana cake) nga nabaligya sa tag-P60 kada buok. Duna sab siyay sweet corn puto nga nabaligya sa tag-P5 kada buok o tag-P60 kada putos nga may sulod nga 12 ka buok. Usa ka butang nga dunay maayong potensiyal mao ang sweet corn kernel nga gisulod sa small cups nga dunay nagkalainlaing toppings sama sa cheese, butter, sour cream ug onion. Laing lamiang produkto mao ang gitawag niyag soothy sweet corn nga susama sa corn milkshake.

Ang marketing partner ni Roy, si Abilene Dumalag, nakakaplag og merkado diin dako ang potensiyal sa sweet corn kernels in small cups (P10 kada usa) nga mas labing maayong esnak alang sa mga tinun-an kaysa kasagaran nga junk foods. Kay ang sweet corn mas daghan og nutrina ug lamian kaysa walay pulos nga mga pagkaon sa merkado.
Ang usa ka kilo nga pakete sa frozen kernels himalitan kaayo karon sa outlets nila sa Cagayan de Oro, Ozamiz, Iligan ug ubang mga dapit. Magbukas usab sila og dugang mga outlet diin ang Davao maoy una nilang target. Ug aron magpadayon ang kapresko sa mga kernel, nagplano si Roy nga isulod niya kini sa vacuum-pack imbes nga sa ordinaryong plastic packaging.

Gawas niini, duna say ginaugmad nga laing sweet corn products si Roy. Ug kay namuhi usab siya og mga kanding, nagplano siya nga maghimo og cheese gikan sa gatas sa kanding ug magprodyus og sweet corn with goat cheese.

Aron maseguro ang padayon nga suplay sa sweet corn sa tibuok tuig, nagtanom siya ning matanga sa mais sa 4,000 ka metro kuwadrado nga luna matag semana. Duna usab siyay farmer cooperators nga nagprodyus og sweet corn alang niya.

Ang sweet corn usa na ka ilado nga tanom sa Bukidnon ug Misamis Oriental apan si Rudy Akiatan misulti nga miagi una siyag daghang kalisdanan sa pag-ugmad sa industriya ning bahina sa nasod. Niadtong 2006, nagplano siya nga magtanom og white glutinous corn nga ibaligya isip tilaob. Apan wala niya idayon ang iyang plano sa dihang nakaadto siya sa Cagayan de Oro ug nakita nga ang usa ka puso sa sweet corn ginabaligya sa tag-P28 sa shopping mall. Nadiskobrehan niya nga mahal ang sweet corn maong wala siya mosulay sa pagpalit bisan og usa aron iyang matilawan. Gani, ang tinuod, matod niya, wala siya makatilawg kaon og sweet corn hangtod nga nakaprodyus siyag kaugalingong sweet corn.

Ang nakita ni Rudy sa Cagayan de Oro nagsilbing hagit alang niya aron magpakisusig dugang bahin sa sweet corn nga giplanohan niyang itanom tungod sa kataas sa presyo nga mabaligya kini sa merkado. Niadtong higayona, ang tilaob nga white corn ginabaligya lang sa tag-P5 kada puso. Nadasig usab siya sa pagsulay sa pagpananom og sweet corn human niya mabasa ang malamposong sugilanon ni Arlene Valera nga napatik sa Reader’s Digest. Si Valera ang biggest grower sa sweet corn sa Luzon.

Gitug-an ni Akiatan nga pakyas ang una niyang pagsulay sa pagtanom og sweet corn. Nagtanom siya niadto og barayti gikan sa usa ka multinational company nga napamatud-an niyang dili haom sa lokal nga kondisyon. Ang tanom giatake sa sakit ug diyotay lang ang iyang nasanggi ug gagmay pa gyod ang mga puso. Naglisod usab siya pagbaligya sa diyotay niyang ani. Apan tungod kay determinado si Rudy, nagpadayon siya sa iyang eksperimento. Ug suwerte kay nakaila niya si Lorenzo Esmeralda sa East-West Seed Company nga nagdala og pipila ka barayti sa sweet corn.

Nahatagan og teknikal nga giya ni Esmeralda, gisulayan ni Rudy ang nagkadaiyang mga barayti nga iyang nakuha. Usa ka barayti ang nagprodyus og dagkong puso apan dili kaayo tam-is. Misangko siya sa pagpili sa tam-ison nga barayti nga gitawag og Macho nga iyang ginatanom hangtod karong mga adlawa. Gawas nga tam-is kaysa ubang iyang gisulayan, ang puso usab niini hingpit nga puno sa lugas. Ang mga lugas sa tumoy hingpit usab nga natabonan sa pakpak (husk) hinungdan nga napanalipdan kini sa ulan ug ubang mga insekto. Ug dili ikatingala nga ang tulo ka puso motimbang og usa ka kilo.

Hataas nga panahon ang gigugol ni Rudy sa pagpromot usa ang mga tawo sa Amihanang Mindanao naanad sa pagkaon sa sweet corn. Apan ang iyang pagpaningkamot wala makawang. Makasanggi na siya karon og 4,000 ngadto sa 5,000 ka puso matag adlaw nga iyang mabaligya sa supermarket sa Cagayan de Oro, Iligan City, Davao City, Pagadian City ug dagkong mga lungsod sa Bukidnon. Alang sa episyenteng pagbiyahe sa iyang mga hinarbes, si Rudy dunay daghang sakyanan apil na niini ang refrigerated truck. Gawas sa mga supermarket, nagbaligya usab si Rudy og sweet corn sa mga stall sa kadalanan sa Bukidnon nga kompleto sa portable stoves aron maseguro nga ang tilaob init ug presko ang pagkaluto.

Niini, daghan nang mag-uuma sa Amihanang Mindanao ang naikag sa pagtanom ug mikita nag dako gikan sa sweet corn. Karon maingon nato nga ang pagpaningkamot sa usa ka tawo, ni Rodolfo Akiatan, nakatabang sa pag-ugmad sa sweet corn industry sa usa ka masaarong yuta sa nasod.