Kapayas: Maayong Money-Maker

ANG pagpananom og kapayas aron makakuwarta padayong nahimong popular alang sa kadaghanan tungod sa daghang rason. Una, dunay labing menos duha ka haybrid nga kapayas nga himungahon. Ang mga binhi ning duha ka haybrid maugmad ngadto sa all-female trees nga mamunga. Ug walay laki nga punoan sa kapayas nga dili mamunga.
Laing maayong rason kay ang haybrid nga mga kapayas, ang Sinta ug Red Lady, makaprodyus og daghang bunga sa mubong panahon. Ang unang mga bunga mahimong anihon mga walo ka bulan gikan sa pagtanon sa binhi. Ang mga bunga ning duha ka haybrid maayog kalidad ug taas usab ang presyo (mosobra pa sa P30 kada kilo sa merkado). Kon maatimag maayo, ang punoan sa kapayas mahimong produktibo sulod sa duha ka tuig.

Ania ang nagkadaiyang paagi aron makakuwarta gikan sa kapayas:

MGA BINHI NGA IBALIGYA
Usa ka daling paagi nga makakuwarta gikan sa kapayas mao ang pagprodyus og binhi nga ikabaligya. Kon ang usa dunay kahibalo sa pagprodyus og binhi nga ikabaligya, dunay daghang kuwarta nga mahimo. Usa ka babaye nga nakakuwartag dako sa pagpamaligyag mga binhi mao si Desiree Duran sa San Ildefonso, Bulacan. Nagpasubol siyag daghang binhi sa kapayas nga iyang gibaligya sa mga mag-uuma sa Central Luzon. Sa miaging tuig, pananglitan, gibanabana niya nga nakaprodyus siyag binhi nga mahimong itanom sa labing gamay 50 ka ektarya.

Gipasubol niya ang mga liso sa sterilized medium aron maseguro nga ang mga binhi himsog. Human sa 45 ka adlaw gikan sa pagsabod sa liso, ang mga binhi mahimo nang ikabaligya sa tag-P20 ngadto sa tag-P30 kada buok. Niini, dako siyag nakuwarta tungod kay ang kinatibuk-an niyang nagasto sa produksiyon mokabat man lag P8 matag binhi.

HILAWNG KAPAYAS NGA IBALIGYA
Dili daghan ang mga tawo nga nasayod niini, apan ang pagprodyus og hilawng kapayas nga gamiton isip utanon mapanguwartahan usab. Gani, daghang manananom sa Bulacan nakagusto sa hilawng bunga kaysa hinog tungod sa daghang mga rason. Una, ang mga bunga mahimong anihon sa mubong panahon kaysa hinog. Kon ang berde nga mga bunga anihon, ang punoan niini labi pang moprodyus og daghang bunga. Gamay lang usab ang risgo sa pagprodyus og hilaw kaysa hinog nga kapayas. Kay dili na mamroblema sa fruitfly ug duna nay merkadong kabaligyaan ug makabaligya sa taas-taas nga presyo, segun usab ni Desiree Duran. Ang presyo niini diha sa punoan P7 kada kilo.

GREEN PAPAYA NGA HIMOONG ATSARA
Aduna usay maayong oportunidad nga makakuwarta sa pagpanghimo og pickled papaya o atsara. Si Milagros Coo, usa ka ginang sa Iloilo City nakakuwarta gikan ning maong negosyo. Maghimoan siyag atsara gikan sa gagmayng bunga sa kapayas nga tinanom sa iyang bana. Ang iyang bana nga si William nananom og Red Lady Papaya sa usa ka ektaryang luna nila sa Calinog, Iloilo.

Pipila ka tuig ang ming-agi, nagsugod siyag himo og atsara sa mga kapayas sa iyang bana. Ang iyang mga higala mosulti niya nga may kalidad ang iyang atsara. Kini ang nakadasig niya nga sudlan ang maong matang sa negosyo. Wala madugay, magsuplayan na siyag binotelyang atsara sa mga groseriya sa Iloilo. Pagkakaron, makaproseso siyag labing menos 150 ka kilo sa hilawng kapayas matag adlaw. Mga suki ug dako niyang pumapalit ang mga magletson og manok. Matag adlaw, magsuplay siyag 1,000 small cups sa iyang atsara ngadto sa magletson og manok. Ang iyang atsara magsilbing appetizer nga pataban sa matag letsong manok nga mahalin.

Ang atsara ni Mila nakahatag usab og trabaho sa tulo ka tawo nga mingtabang niya sa paghimog atsara matag adlaw. Ang bana niyang si William mapagarbohon sa atsara sa asawa nga nahimong himalitan sa ilang dapit. Gani, ang pagbaligya niini ngadto sa mga konsumidor aprubado man sa Bureau of Food and Drug.

PAGPANANOM OG KAPAYAS NGA PAHINOGON ANG MGA BUNGA
Dako ang merkado sa hinog nga kapayas busa ang pagprodyus niini usa ka dakong kapanguwartahan.

Sa Iloilo, si William Coo nakasinati og maayong negosyo gikan sa pagpananom niyag kapayas sa lungsod sa Calinog. Nakaprograma ang pagpananom niyag kapayas. Pananglitan, nagtanom siyag 1,000 ka punoan sa usa ka ektarya duha ka tuig ang minglabay nga naanihan niya sulod sa duha ka tuig. Sa laing luna, nagtanom usab siyag susamang gidaghanon nga sa kasamtangan nasugdan na niya sa pag-ani.

Dako ang gibubo niyang puhunan aron matigayon ang usa ka ektarya niyang plantasyon. Giandam niyag maayo ang yuta nga tamnan. Nagkalot usab siyag yuta nga gihimo niyang drainage canal aron maseguro nga dili maglunang sa tubig ang tanom. Ang binhi nga gitanom minggastog lag P5.50 matag usa. Sa kinatibuk-an, ang gasto sa materyal nga itanom dili kaayo dako kaysa gasto sa adlaw-adlawng pagmentinar sa umahan. Gitumbok ni William nga ang dakog gasto sa parte sa operasyon mao ang adlaw-adlaw nga pagmentinar sa mga tanom.

Panahon sa ting-init, ang mga tanom buboan niya aron maseguro nga ang mga bunga dagko og himsog. Sa iyang banabana, mogastog labing menos P250,000 aron maestablisar ug mamentinar ang usa ka ektaryang plantasyon sulod sa usa ka tuig. Hinuon, matod niya nga ang gasto dali ra usab nga mabawi. Ang mga punoan sa kapayas mahimong produktibo sulod sa duha ka tuig sa iyang umahan diin wala pa siya sukad makasinati og virus infection. Ug sa higayon nga makasugod na siyag ani, kasagaran mokabat sa P15,000 ang balor sa hinog nga kapayas matag semana nga iyang maani gikan sa 1,000 ka punoan. Wala pay labot niini ang 150 ka kilo sa hilawng bunga nga ginahimong atsara sa iyang asawa matag adlaw.

ANG MGA RISGO
Sahi sa ubang mga tanom, duna usay mga risgo ang pagpananom og kapayas. Usa ka manananom ang nahibaw-an nato nga nagtanom og 5,000 ka punoan sa kapayas human siya makasinati og dakong kita sa iyang operasyon sa pipila lang ka gatos ka punoan. Sa pagtuo nga mas labing dako pa gyod ang kitaon, gipadak-an niya ang iyang operasyon ug nagtanom og 5,000 ka punoan. Apan ang dakong problema kay ang iyang mga tanom giatake sa ringspot virus. Sa pagkadaot sa iyang mga tanom, dako ang iyang alkanse.
Usa ka dakong pagtulun-an niini nga ang usa ka manananom angayng maglikay nga magtanom sa dapit diin nangatake ang ringspot virus. Dili usab angay nga i-intercrop ang mga tanom nga daling atakehon sa aphids nga maoy makaingon nga madala ang virus ngadto sa punoan sa kapayas.

Usa sa labing dakong risgo sa pagpananom kon ang mga tanom maigo sa bagyo. Sa higayon nga kini mahitabo, mahapli ang tanang kapanguwartahan. Laing risgo usab sa negosyo sa pagpananom og kapayas ang waterlogging.

Hinuon, ang matag problema sa negosyo sa pagpananom og kapayas duna usay katugbang nga solusyon. Ang labing maayong buhaton mao ang pagsuta sa mga problema ug tun-an ang posibleng mga solusyon.