Aduna Ba Gayoy ESP Ang Tawo?

DUNAY mga panghitabo sa akong kinabuhi karon nga ingon sa ako nang nasinati sa miaging panahon nga dili nako matumbok kon kanus-a ug diin mahitabo. Nagpasabot ba kini nga aduna akoy ESP?

Gitawag og ESP o extra-sensory perception ang abilidad sa tawo nga makakuha og impormasyon pinaagi sa clairvoyance (kahibalo bahin sa ubang lagyong butang o panghitabo, sama sa wala matahong aksidente) telepathy (pagbasa sa hunahuna sa uban o paghatod og mensahe ngadto sa uban), precognition (pagtag-an sa umaabot), retrocognition (pagtan-aw sa kanhiayng panahon), mediumship (paghimo nga medyum sa mga espiritu sa mga patay ug psychometry (pagbasa sa impormasyon mahitungod sa tawo o dapit pinaagi sa paghawid sa usa ka butang. Gawas sa abilidad sa panimhot, panilaw, panan-aw, pamatyag ug pangdungog, kini maoy naglangkob aron tawgon ang tawo nga adunay ESP.

Sukad pa sa atong mga katigulangan ug hangtod karon, daghan ang miangkon nga aduna silay ESP apan daghan usab ang dili motuo. Kini, tungod kay ang ESP usa ka dili kasarangang abilidad nga angay sutaon pag-ayo pinaagi sa sayantipikanhong panukiduki.

Ang ESP mao ang kombinasyon sa atong senses ug persepsiyon. Ang pulong "psychic" usahay gamiton nga pungan (noun) o pungway (adjective) aron pagtawag sa tawo nga adunay kapabilidad nga mogamit og ESP sa bisan unsang porma. Kadaghanan sa mituo sa ESP, kini usa ka gahom nga dina’a sukad sa pagkahimugso nga pipila lang ang bulahan nga nakabaton niini sa tibuok kalibotan. Hinuon, ang uban nagtuo nga ang tanang tawo psychic. Ug nga kini wala lang mahibaw-i ug wala maugmad ang innate extra-sensory perception.

Dugay nang gituohan sa kakaraanan ang extra-sensory perception apan sa daghang kultura kini wala mahatagig pagtagad nga ang ubang tawo aduna niining maong gahom, ikaduhang panan-aw man kini o gahom sa pagpakigsulti ngadto sa mga espiritu, mga katigulangan nga nangamatay na ubp. Hinuon, ning bag-ong panahon kining maong ideya gitawag na lang og patuotuo ug dili tinuod, ug dili kamapatud-an sa sayantipikanhong proseso. Mao kini ang gibuhat sa mga orakulo, shaman ug manalagna.

Sa unang mga adlaw sa radyo ug elektronik, ang teknolohiya daw mahika sa kadaghanan, apil na ang mga enhinyero nga nagtrabaho niini. Gisugyot nga kini mahimong gamiton aron maugmad ug makab-ot ang kaniadto nga imposibleng maangkon nga mental nga abilidad. Nag-apil kini sa pagpakigkomunikasyon sa patayng tawo, nga gikonsiderang nabalhin sa laing kalibotan.

Si Alec Reeves, usa sa mga nag-unang migamit sa komunikasyong digital, mikonsiderar sa ESP nga usa ka perpekto ug rasonableng proposisyon. Siya nagatuo nga ang kadaghanan sa iyang mga inbensiyon inaghat sa namatay ug unang nanagtuki nga si Michael Faraday, ug mibubo sa iyang unang mga tuig sa pagperpekto sa spiritualist telecommunication nga mga kahimanan.

Ang mituo sa paglungtad sa ESP mitumbok sa daghang sayantipikanhong panukiduki nga naghatag og ebidensiya niining daw dili katuohan nga paglungtad. Ang mga trabaho ni J.B. Rhine, usa ka botanist sa Duke University sa 1930’s, ug kang Russell Targ ug Harold Puthoff, mga pisiko sa SRI International kaniadtong 1970’s maoy kasagaran nga tukion sa mga argumento nga ang ESP milungtad gayod.

Kadtong mituo sa ESP wala molungtad ang pagtuo sa mga giingong mitohohikal nga kasaypanan sa maong pagtuon, ug mitumbok sa daghang pagtuon sa ESP nga napakyas pagkaplag og bisan unsang ebidensiya sa dili kasarangang panghitabo. Daghan sa mga modernong sayantista ug dili mga magtutuo mikonsiderar sa dili katuohan nga butang sa ESP nga tatawng makapakatawa nga ideya nga tukion, ilabi na kon seryoso gayod ang pagtuon niini.

Lisod sulayan kon tinuod ba gayod nga adunay ESP. Dunay mga kalisdanan nga nagalangkit sa pagpamatuod kon milungtad ba gayod o wala ang extra-sensory perception. Ug kon ang ESP nagalungtad, mahimong kini binuhat-buhat imbes tatawng epekto, ug ang abilidad sa pagsabot mahimong makawhangan sa kinaiya sa panghitabo nga buot sabton. Pananglitan, ang mga nagpasigwar sa ESP mohan-ay sa unahan nga ang pagtagna kon ang usa ka minahal sa kinabuhi nahiapil ba sa usa ka aksidente sa sakyanan mahimong adunay dakong epekto kaysa pagtag-an kon unsang barahaa ang gikuha gikan sa ibabaw sa gisaksak nga baraha, ug bisan ang ulahi maoy labing tukma alang sa sayantipikanhong pagtuon.

Adunay pipila ka dagkong mga premyo ang ipanghatag sa pagtuo nga makakaplag og tawo nga adunay lig-ong ESP nga dad-on sa pormal nga laboratoryo alang sa maukitong pagsulay, sama sa Randi Prize ug International Zetetic Challenge.

Ang Randi Prize, nga giesponsoran sa James Randi Educational Foundation nga gitukod aron matuki ang dili kasarangan nga panghitabo ug aron maedukar ang publiko bahin niini, gitukod ni James Randi, usa ka stage magician, adunay standing offer nga $1 milyon nga premyo sa makapakita sa ESP o bisan unsang psychic nga panghitabo. Apan hangtod karon wala pay nakakuha ning maoyng premyo. Nagpasabot nga wala pay nakapasar sa panukdanan nga gilatid sa maong foundation, sa kon unsa ba gayod ang ESP.

Samtang ang laboratoryo sa Zetetics sa University of Nice Sophia-Antipolis sa Pransiya, nagpahigayon og panukiduki ngadto sa mga katingalahang panghitabo, mihatag og Zetetic Challenge, usa ka pagsulay aron mapamatud-an o dili ang kalungtaran, magpakita og panghitabo nga adunay kalambigitan niini, ug ang dili kasarangang panghitabo nga nagsugod sa 1987 ngadto sa 2002. Ihatag sa tawo nga makapamatuod sa bisan unsang paranormal phenomenon ang premyo nga 200,000 Francs.

Ang pagtuo nga aduna gayoy ESP gidabudabohan sa daghang mga kritisismo sa konserbatibong mga sayantista. Kasagaran sa mga pagsaway misakay sa duha ka kontensiyon: una nga ang pagtuon nga nagpakita sa ebidensiya sa ESP kasagaran ug kanunay nga sulti-sulti lang ug daghang mga kahuyangan nga makahimo sa pagpangilad, ug ang ikaduha, nga kadtong pipila ka pagtuon nga ingon sa dili huyang wala makapakita og mabalik-balik nga resulta.

Usa ka pananglitan niini mao ang giingong psychic nga iro sa Inglatera nga ginganlag Jaytee, nga ang tag-iya nanghambog nga adunay supernatural nga abilidad nga makahibalo kon ang usa kanila mosulod na sa trabaho ug mouli (diin iyang ipakita nga modagan siya sa pultahan sa maong higayon). Si Rupert Sheldrake, usa ka parapsychologist, miproklamar nga kining maong pagsuta nagpakita nga ang iro adunay abilidad sa ESP. Apan sa dihang gisulayan usab ubos sa sayantipikanhon ug kontrolado nga kondisyon, nakaplagan nila ni Richard Wiseman ug Matther Smith, mga sayantista sa University of Hertfordshire, nga ang maong iro walay ingong abilidad. Human sa eksperimento, ang iro walay gikapakitang abilidad sa ESP.

Matod ni social psychologist David Myers, sa iyang librong “Psychology”, "a reproducible ESP phenomenon has never been discovered, nor has anyone produced any individual who can convincingly demonstrate psychic ability."

Kay wala pay nakakuha sa premyo sa Randi ug IZC, kasagaran kini tumbokon nga lig-ong ebidensiya batok sa ESP. Ug hangtod nga dili ko usab kapamatud-an sa sayantipikanhong pagtuon nga nasinati ko kaniadto ang ubang mga panghitabo sa akong kinabuhi karon, dili ako motuo nga aduna akoy ESP o usa ka reincarnation.