Mga Sugyot sa Pagpananom og Sweet Corn

NAGKADAGHAN ang mga mag-uuma nga dunay interes sa pagpananom og sweet corn sa daghang dapit sa nasod. Kana tungod sa daghang maayong rason. Una, ang sweet corn mabaligya sa taas nga presyo. Sa mga barangay nga anaa sa kabukiran sa Dakbayan sa Sugbo, ang pagtilaob sa sweet corn nga ibaligya sa mga shopping mall nagpresyo karon og labing taas P30 matag buok.

Nagkadako usab ang panginahanglan karon alang sa sweet corn. Gani, ang nasod padayon pa man nga nangangkat ning maong produkto nga gisulod og lata o sa porma nga frozen. Ang panahon sa produksiyon mubo ra kaayo. Mga 65 ngadto sa 75 ka adlaw, ang tanom mahimo nang anihon, depende sa matang.

Diing dapita nga ang mga mag-uuma nananom og sweet corn og nagkadaghan pa? Kana makita duol sa dagkong mga merkado sama sa Manila. Ang mga manananom nga nagsuplay sa kamerkadohan sa Manila makaplagan sa Pampanga, labi na sa Lubao diin 350 ka ektarya ang gigahin alang ning maong tanom sa usa lang ka barangay. Nagkadaghan usab ang nananom sa Bulacan, Tarlac, Nueva Ecija, Cavite, Batangas, Laguna ug Quezon.

Sa Kabisay-an, ang sweet corn nahimo nang kinaham nga tanom sa hilit nga mga barangay sa Dakbayan sa Sugbo sama sa Sudlon, Tagaytay ug uban pa. Sa Amihanang Mindanao, ang mga manananom makaplagan sa Bukidnon ug Misamis Oriental. Sa Dakbayan sa Valencia, usa ka mag-uuma ang mahinangpong nananom og sweet corn. Siya si Rodolfo Akiatan nga nagprodyus og sweet corn sa tibuok tuig. Matag semana, mag-ani siyag usa sa upat ka bahin sa usa ka ektarya ug magbaligya sa iyang ani sa Bukidnon ug Dakbayan sa Cagayan de Oro. Nangabang siyag luna sa ubang tawo aron dili siya magkanunayan og pananom sa usa ra ka lugar. Kini ang hinungdan nga nalikayan niya ang mga sakit sa tanom ug peste. Nadiskobrehan niya nga dakog kita ang pagpananom og sweet corn. Sa iyang banabana, P1.20 ra ang gasto sa produksiyon matag puso.

Hinuon, ang pagpananom og sweet corn adunay iyang kaugalingong mga problema. Una, ang puso dali rang madaot, mao nga kinahanglan kining mabaligya dayon human maani. Kini ang hinungdan nga wala irekomendar ang pagpananom niini sa dapit nga maglisod sa pagbiyahe sa inani diin dako usab og gasto. Ang sweet corn bulnerable usab sa pag-atake sa mga peste ug sakit. Mao nga ang mga manananom angay nga makat-on unsaon nga mapugngan o mamenosan ang maong problema.

Ania ang mapuslanong mga sugyot gikan sa mga eksperto sa East-West Seed Company nga nag-apod-apod og hybrid nga mga tanom, apil na ang Sweet Grande (white), Macho ug ang bicolor variety with kernels nga kombinasyon sa dalag ug puti. Aduna usay laing mga matang gikan sa ubang tigsuplay sa mga binhi sama sa Harbest Agribusiness, Allied Botanical Corporation ug Syngenta.

HAOM NGA YUTA
Ang sweet corn labing maayong motubo sa yuta nga tabunok sa organikong mga butang sama sa sandy loam o clay loam. Kinse ka adlaw usa magtanom, ang yuta angay nga darohon ug karason hangtod nga mapino. Lima ka adlaw sa dili pa magtanom, ang ikaduhang pagdaro ug pagkaras sa yuta ipahigayon. Kon ang mga sagbot matabonan sa dinaro, adunay panahon nga sila igo nga madugta sa dili pa itanom ang binhi.

MGA SUGYOT SA PAGTANOM
Panahon sa pagtanom, maghimo og tudling mga 80-85 sentimetros ang gilay-on. Itisok ang 2-3 ka binhi matag hutok sa 40-50 sentimetros nga gilay-on diha sa tudling. Seguroon nga ang mga binhi matabonan sa yuta nga dili mobaga sa usa ka pulgada. Kon ang binhi nalubong og lawom, dugay kini moturok. Sa dili pa itanom, ang binhi mahimong ihumol sa solution of fungicide (Larvin 350 FS o Cruiser 350 FS) sulod sa usa ngadto sa duha ka oras aron mapanalipdan gikan sa fungi infection.

Sa unang siyam ka adlaw, obserbahan ang pagturok sa mga binhi. Bantayan ang pagtubo sa mga sagbot ug ang pagtumaw sa mga cutworm. Esprehan ang mga sagbot og herbisidyo (Atrazine 80 WP) kon gikinahanglan. Ang cutworms mahimong makontrolar pinaagi sa pag-esprey og pestisidyo sama sa Ascend 50 SC. Sa kaso nga ang seedling blight, downy mildew ug southern blight maobserbahan, esprehan og Ridomil fungicide. Ibton ang naapektohan nga mga tanom ug sunogon.

UNANG PAG-ABONO
Ang tanom abonohan sa ika-10 ngadto sa ika-15 nga adlaw human sa pagtanom. Butangan og 4 ngadto sa 6 ka sako sa kompletong abono (14-14-14), 2 ka sako nga urea ug 2 ngadto sa 4 ka sako sa Wokosim matag ektarya. Magpahigayon og hilling up aron matabonan ang mingtubong mga sagbot. Kon gikinahanglan, patubigan ang mga tanom.
Kon ang cutworms, aphids ug hoppers motumaw, esprehan og insecticide sama sa Fenos 480 SC, Brodan o Karate. Kon ang sakit nga nahinganlan sa unahan motumaw, esprehan sa igo nga fungicide segun sa girekomendar sa unahan.

Sa ika-16 ngadto sa ika-20 nga adlaw human sa pagtanom, patubigan ang yuta kon uga. Magbantay sa mga insektong peste ug esprehan kon gikinahanglan. Mao usab sa mga sakit sama sa southern blight ug mildew. Esprehan kon gikinahanglan gamit ang girekomendar nga fungicide nga gilakbitan sa unahan. Ibton ug sunogon ang nadaot nga mga tanom.
   
IKADUHANG PAG-ABONO
Sa ika-21 ngadto sa ika-28 nga adlaw gikan sa pagtanom, magpahigayon og ikaduhang pag-abono. Butangan og 2 ngadto sa 4 ka sako nga urea ug 2 ka sako nga potash (0-0-60) matag ektarya. Patubigan human sa pagbutang og abono. Niining panahona, magbantay sa corn ear worm ug aphids. Esprehan og Fenos 480 SC, Brodan, Actara o Lannate. Kon ang down mildew ug southern blight motumaw, esprehan segun sa girekomendar sa unahan. Likayan ang sobrang pagpamisbis.

Sa ika-29 ngadto sa ika-35 nga adlaw human sa pagtanom, patubigan kon gikinahanglan. Kon ang corn borer motumaw, esprehan og Fenos 480 SC, Karate, 2.5 EC, ug alang sa aphids, esprehan og Lannate 40SP. Niining panahona, magbantay sa phythium stalk rot, banded leaf and sheath blight, southern leaf blight, rust, northern leaf blight ug bacterial stalk rot. Ibton ug sunogon ang naapektohan nga tanom. Likayan ang sobrang pagpamisbis. Bas-on sa fungicide sama sa Bavistin, Score, Funguran ug Cupravit kon gikinahanglan. Kon ang sagbot daghan, esprehan og Gramoxone sa tunga sa matag tudling. Dili esprehan ang tanom nga mais.

Gikan sa 36-45 ka adlaw human sa pagtanom, patubigan kon gikinahanglan. Magbantay sa corn borer ug earworm. Kon motumaw, esprehan og Fenos 480 SC, Brodan o Karate 2.5 EC. Kon dunay mga tanom nga nadaot sa sakit, ibton kini ug sunogon. Likayan ang sobrang pagpatubig.

Gikan sa 46 ngadto sa 55 ka adlaw human sa pagtanom, magpahigayon og detassel. Kana nagpasabot nga tangtangon ang tassels o banay sa 75 porsento sa mga tanom. Makatabang kini nga mamenosan ang kadaot nga mahimo sa corn borer. Ning panahona, bisbisan kon gikinahanglan.

Sa ika-56 ngadto sa ika-64 nga adlaw gikan sa pagtanom, patubigan kini. Ang pag-ani ipahigayon na sa ika-65 ngadto sa ika-75 nga adlaw gikan sa pagtanom. Seguroon lang nga madeliber ang naani ngadto sa merkado sa daling panahon.


Sinulat ni Zac B. Sarian nga gihubad sa Binisaya