Pagpananom og Bungahoy sa mga Kontiner

KON wala kay kaugalingong yuta nga katamnan sa paborito mong bungahoy, ayaw kabalaka. Mahimo kang magtanom sa kontiner. Kana maoy angay himoon sa mga mulupyo sa siyudad nga limitado ang espasyo sa ilang residensiya. Maayo kining buhaton alang sa mga nangabang og balay tungod kay kon makadesisyon sila nga mobalhin, madala man nila kanunay ang ilang mga tanom sa lugar nga ilang pagabalhinan.

Aduna usay posibilidad nga mokita niini ang kugihan nga Pilipino. Makatanom sila og bungahoy sa kontiner ug unya ibaligya nila ngadto sa interesadong mga tawo. Mokita kining maong proyekto tungod kay mabaligya og mahal ang bungahoy sa mga kontiner nga naghimunga na sa prutas. Usa ka panaglitan niini ang iladong matrona nga taga Makati nga bag-o lang nakapalit og naghimungang sweet sampalok sa tag-P7,000 ug giregalo niya isip birthday gift ngadto sa usa ka higalang senador.

Kon hunahunaon, daghan ang mga bungahoy nga mahimong itanom sa kontiner. Kini nag-apil sa nagkadaiyang matang sa chico. Usa ka decorative chico nga variegated variety ang nasayran nato nga magprodyus og daghang bunga, ug gagmay man tuod apan tam-is nga prutas. Himungahon usab kini. Gani, tungod sa iyang variegated leaves, ang mga landscaper kasagaran mogamit niini isip decorative plant sa mga trabaho nila sa landscaping.

Laing bungahoy nga haom itanom sa kontiner mao ang makopa. Sa pagkatinuod, naay daghang inangkat nga matang sa makopa nga moprodyus og daghang preskong prutas nga labing lamian kaysa daan nga matang. Usa ka kinaham nga inangkat nga matang mao ang mini makopa, gikataho nga gipaila-ila gikan sa Indonesia pipila ka tuig ang minglabay. Kini moprodyus og dagkong pungpong sa gagmayng pulang prutas. Laing matang nag-apil sa maroon variety gikan sa Malaysia nga kanunayng tawgon og apple makopa, usa ka green variety gikan sa Thailand ug pipila ka matang nga gikan sa Taiwan. Aduna usay duha ka makopa cultivars nga dunay variegated leaves.

Ang balingbing ang laing usa ka bungahoy nga mahimong patuboon sa kontiner. Adunay mga matang nga dagkoon og bunga nga napaila-ila gikan sa mga nasod sa Asya sama sa Thailand, Malaysia ug Taiwan. Usa ka fruit fancier mag-angkatan usab og big-fruited variety gikan sa Florida, USA. Ang nakaayo sa balingbing, nailhan usab isip star fruit, kay kini moprodyus og daghang bunga dili lang kausa apan kadaghan sa usa ka tuig. Mamunga kinig sunod-sunod.

Usa usab ka inangkat nga bungahoy gikan sa Brazil ang motubog maayo sa kontiner. Gitawag kinig Abiu. Kining maong bungahoy uamgid sa pamilyar nga tisa apan ang lami niini sama sa caimito. Ang nakaayo niini kay mamunga kini bisan kon upat ka tiil lang ang gihabogon o ubos pa. Ug ang pagpamunga magsunod-sunod, magprodyus og lamiang prutas duha o tulo ka higayon matag tuig.

Sa laing bahin, usa usab ka mapuslanong bungahoy ang calamansi. Magprodyus kinig prutas sa tibuok tuig basta mahatagan lang og hustong pag-atiman. Dunay tulo niini nga kapilian. Ang ordinaryong calamansi nga himungahon apan daghag liso. Ang usa ka bag-ong matang nga gitawag og Luz calamansi nga gipaila-ila gikan sa Thailand, kasagaran adunay usa o duha ka liso lamang matag bunga. Ang decorative variety mao ang variegated calamansi nga dunay berde ug puti nga dahon ug variegated fruits (green and yellow rind).

Daghan pang bungahoy ang mahimong patuboon sa kontiner. Kini nag-apil sa grafted mango, sweet sampalok, pummelo, Perante orange, lemon ug uban pang citrus.
Ania ang praktikal nga mga giya sa pagpananom og bungahoy sa mga kontiner:

ANG KONTINER NGA GAMITON
Gamit og lig-on nga kontiner. Usa ka paborito mao ang rubberized container sa nagkalainlaing gidak-on. Medyo mahal kini apan molungtad kinig sobra sa 10 ka tuig. Hinuon, mahimo man usab nga magpatubo og bungahoy sa half steel drum. Ang dili lang maayo sa drum kay matay-an ug maguba sa kadugayan. Aduna usay mga ilabayay nga mga lata nga mahimong magamit sa pagpananom og bungahoy. Ang mahinungdanon lang nga kini adunay igong medyum nga katuboan ug molungtad og hataas nga panahon. Ang kontiner kinahanglan nga aduna usay igo nga buho-buho nga kaagasan sa tubig.
   
ANG MEDYUM NGA KATUBOAN
Gamit og medyum nga katuboan nga daling moun-on ang tubig ug abunda sa organikong mga butang. Mahimo kining sinagol sa yuta sa hardin, biya sa hayop o kompos ug ipa o tahop sa humay sa susamang gidaghanon. Ug mahimo usab nga imbes tahop sa humay, dugangan og coconut coir o uban bang materyal nga makahimo sa yuta nga porous ug daling moun-on ang tubig. Ang medyum nga katuboan, hinuon, angay nga dili sobrang porous aron dili magbasa kanunay.

PAGPAMISBIS
Bisbisan ang bungahoy matag adlaw, labi na panahon sa ting-init. Panahon sa ting-ulan, bisbisan lang kon uga ang yuta. Seguroon lang nga ang sobrang tubig moun-on aron malikayan ang water logging nga makadaot sa gamot. Susihon ang agianan sa tubig kon ang sobra nga tubig dili moagas.

PAG-ABONO
Tungod kay ang tanom gipatubo lang sa limitadong lugar, angay kining abonohan kanunay. Gamit og organiko ingon man usab sa kemikal nga mga abono. Ang vermicompost usa ka maayong organikong abono. Hinuon, duna man usay laing organikong mga abono sa merkado. Mahimo ka usab nga mogamit og nadugta nga mga biya sa hayop. Ayaw lang pagbutang og preskong iti sa manok kay init kaayo kini sa gamot ug ang bungahoy mahimong mamatay.

Kon maghimunga na, butangan og complete fertilizer (14-14-14). Kon gusto nimo nga ang imong prutas mahimong dugaon, dugangan og micronutrients (sama sa Biozone) ug daghang potash. Mahinungdanon ang balanseng pag-abono. Ayaw lang pagbutang og daghang nitrogen sa naghimunga nga citrus kay moresulta kini sa thick rind ug dili kaayo tam-is nga prutas.

Mahimo kang mag-aplay og organikong abono kaduha o katulo sa usa ka tuig, tunga ngadto sa usa ka kilo matag pangabono, sa bungahoy nga gitanom sa drum o katugbang niini. Ang kemikal nga abono mahimong iaplay matag bulan sa gidaghanon nga 250 gramos matag pangabono. Mahimo usab nga imong esprehan og foliar fertilizer kausa sa usa ka bulan.
   
PAGPAMUTOL SA SANGA
Aron mapadayon nga mubo ang bungahoy nga gitanom sa kontiner, puongan kini sa gustong gitas-on. Mahimong lima ngadto sa walo ka tiil, o sa gitas-on nga imong gusto. Daghang sanga ang maugmad nga mamunga usab og daghang prutas. Putlon usab ang huyang nga mga sanga.

PESTE UG ANG PAGKONTROLAR SA MGA SAKIT
Ang nakaayo sa mga bungahoy nga gitanom sa mga kontiner kay ubos ang ilang pagtubo ug busa dali rang makontrolar ang peste ug sakit. Kon dunay pipila ka pesteng insekto nga mohugpa sa tanom, mahimo dayon kining mapuo pinaagi lang sa kamot. Ug ang pag-esprey sa bungahoy aron sa pagkontrolar o pagpugong sa pagpangatake sa mga peste ug sakit sayon ra kaayo tandi sa pagabuhaton sa tag-as nga mga bungahoy nga normal nga gitanom sa yuta.

Sulayi karon ang pagtanom sa paborito mong bungahoy diha sa kontiner. Mapuno ka gyod sa kalipay sa higayon nga mag-ani ka na sa bunga sa imong kahago. Ang prutas nga imong maani mahimo nimong makonsumo, ihatag sa mga higala o di ba ibaligya. Ug mahimo usab nga imong ihatag isip regalo ang kinatibuk-an nga bungahoy sulod sa kontiner ngadto sa tawo nga espesyal sa imong kinabuhi.


Sinulat ni Zac B. Sarian nga gihubad sa Binisaya