NANGITA ka ba og bungahoy nga gusto nimong itanom sa imong umahan? Tan-awa kuno ang buongon. Adunay daghang maayong rason nganong angay kang mosulay sa pagtanom niini alang sa imong kaugalingong pangonsumo ingon man ikabaligya sa merkado.
Ania, sutaa ang maayong mga rason…
Taas ang Presyo
Tandi sa ubang bungahoy, sama sa mangga, ang buongon adunay daghang bentaha. Una, kon ang imong tanom gikan sa maayong matang, makakuha kini og maayong presyo kaysa mangga. Sa Metro Manila lang gani, ang superyor nga mga matang sama sa Magallanes (kasagaran tawgon nila og Davao pummelo) ug ubang susamang mga matang, mabaligya sa tag-P120 ngadto sa tag-P140 kada kilo. Sa kaso sa mangga, ang kasagarang presyo sa pagbaligya sa maayong matang P80 ra kada kilo. Mahimo kining moubos pa kon panahon sa pagpangani sa mangga.
Dugay Madaot
Tandi sa mangga, ang bunga sa buongon dugay nga madaot. Kon mangahinog na, ang mangga madaot paglabay sa pipila lang ka adlaw, labi na kon kini wala mabutang sa cold storage. Sa laing bahin, ang bunga sa buongon magpabilin nga dili madaot sulod sa usa ka bulan ubos sa ordinaryong room temperature conditions. Ubos sa cold storage, dili kini madaot hangtod sa unom ka buwan. Kini ang mahinungdanon labi na sa pagbaligya. Dili na kinahanglang ipadala sa ayroplano ngadto sa halayong merkado nga dakog gasto. Ang prutas mahimo rang ipadala pinaagi sa barko. Sa tumoranan o sa merkado niini, dili magdali-dali nga mabaligya dayon ug mahu'g sa baratong presyo tungod kay matenel man ang buongan sa hataas nga panahon. Sa kaso sa ubang mga prutas nga dali rang mangadaot sama sa lansones, rambutan ug mangga, sa higayon nga mahinog, ang mamaligya magdingayop nga mahalin dayon ang hinog nga mga paninda bahala nag mahu'g sa barato ang pagbaligya.
Daghang Punoan ang Matanom Matag Ektarya
Mahimo kang makatanom og daghang punoan sa pummelo kaysa mangga matag ektarya. Pananglitan, ang bag-ong rekomendasyon alang sa carabao mango mao ang distansiya nga 12 ngadto sa 14 ka metro ang ulang. Duna ganiy uban nga mingsagop sa distansiya nga 20 metros ang ulang. Sa usa ka umahan nga gihimo lang kalingawan diin ang espasyo limitado, ang mga punoan mahimong magkadug-olay ra.
Dali Nga Mamunga
Ang buongon dali ra usab mamunga. Ang punoan nga grafted mahimong moprodyus na og prutas mga upat ka tuig gikan sa pagtanom. Ang uban mamunga na man gani sa wala pay upat ka tuig apan ang mga commercial grower namahayag nga kadtong bunga nga maprodyus dili sama kalamian sa bunga nga maprodyus sa upat ka tuig nga punoan sa buongon. Sa kaso sa mangga, ang komersiyal nga produksiyon magsugod pito ngadto sa walo ka tuig gikan sa pagtanom. Hinuon, ang mga grafted tree mahimong mamungag sayo apan pipila lang ang bunga.
Wala Magkinahanglan og Kemikal Aron Mamuwak
Dili sama sa mangga, ang buongon wala magkinahanglan og pag-esprey og kemikal aron maagni sa pagpamuwak. Ang paggamit og mango flower inducers dakog gasto. Apan ang manggataw nga mga buwak sa buongon dili kaayo maapektohan sa ulan. Sa kaso sa mangga, kon kanunayng mag-ulan, ang buwak madaot sa fungi nga moresulta sa crop failure kon kini dili mapangitaag solusyon pinaagi sa pag-esprey og fungicide sa hustong panahon.
Makatanom Bisan Asa
Ang buongon mahimong matanom bisan asang dapit sa atong nasod. Daghang tawo ang nanagtuo nga ang labing maayong lugar alang sa pagtanom og pummelo mao ra ang Mindanao. Apan ang kamatuoran mao nga ang buongon mahimo usab nga motubog maayo sa Luzon ug Kabisay-an. Usa ka mag-uuma ang nailhan nato nga malipayon nga nakatanom og 150 ka punoan sa iyang umahan sa Pangasinan lima ka tuig na ang minglabay. Siya si Ernesto Abalos. Karon, ang iyang mga punoan produktibo kaayo ug magbaligyaan siyag prutas sa maayong presyo sa tindahan niya sa San Juan, Metro Manila. Laing mag-uuma si Rene Florencio nga nagsugod sa pagtanom og buongon sa umahan niini nga mokabat og 20 ka ektarya sa Tarlac City. Nadasig siya sa kalamposan sa pagpananom ni Abalos.
Tukma nga Matang
Labing maayong ikonsiderar ang pagtanom sa superior varieties nga buongon. Dunay daghang kapilian apan pipila lang ang girekomendar alang sa komersiyal nga produksiyon. Ang uban aslom kaayo. Ang uban dunay acrid taste. Aduna usay matang nga ang unod dili dayon mabulag gikan sa iyang panit. Ang haom nga matang mao ang tam-ison ug dugaon nga bunga, seedless o dunay diyotayng liso ug ang unod dali rang makuha. Ang Magallanes ug Nenita maoy labing popular nga matang sa buongon alang sa komersiyal. Duna usay laing matang nga gikan sa Thailand ug Vietnam nga lamian usab. Ang usa ka matang nga pution og unod gikan sa Bangkok, Thailand maoy giingong himalitan nga buongon ni Arthur Grino sa Zamboanga City. Dugaon kaayo kini ug tam-ison. Girekomendar usab nga magtanom lang sa grafted ug budded planting materials.
Panginahanglan sa Yuta
Itanom ang buongon sa yuta nga mainitan. Ang maayong dapit nga tamnan mao ang yuta nga abunda sa organikong butang ug mosuhop ang tubig. Mahimo usab kining itanom sa dili kaayo tabunok nga yuta apan ang buho nga pagatamnan angay nga mga duha ka tiil ang diyametro, duha ka tiil ang giladmon ug ang yuta nga itabon gisagolan og compost o biya sa hayop. Kon ang yuta patag, angay nga maghimo og drainage canal. Sa ubos nga mga lugar, ang taga Thailand adunay praktikal nga sulbad sa problema. Itanom nila ang bungahoy sa upraised embankments. Ang dagkong mga kanal himoon usab sa tunga sa mga embankment.
Pag-atiman sa Linghod nga Punoan
Sa panahon sa pagtanom, mga 200 grams sa complete fertilizers o ammonium phosphate ang angayng ibutang sa buho nga pagatamnan. Pangibton ang mga sagbot sa palibot sa tanom, ilabi na ang mga mokatay nga makatabon niini. Buliboran og dagami o ubang mga butang nga makapukgo sa mga sagbot sa pagtubo niini ingon man makakonserbar sa kaumog sa yuta. Bantayan usab ang mga insekto nga maningaon sa dahon. Ganahan kaayo silang maningaon sa linghod nga dahon. Kontrolahon sila pinaagi sa pag-esprey og insecticide.
Pag-atiman sa Naghimunga nga Punoan
Atimanon ang linghod nga punoan aron himsog ang pagtubo ug pagpamunga. Usa ka sako (50 kilos) sa daan nga chicken manure o uban pang organikong abono angay nga ikatag ubos sa landong nga dapit matag unom ka bulan. Sa kinatibuk-an, duha ngadto sa tulo ka kilo sa kemikal nga mga abono ang mahimong ibutang matag punoan, tulo o upat ka higayon sa usa ka tuig. Ang pag-abono kinahanglang balanse. Dili mag-abono og daghang nitrogen labi na sa panahon sa pagpamunga tungod kay ang prutas makaugmad og baga nga panit ug ang lami niini dili maayo.
Ang pagpamuwak sa buongon mahimong masugdan pinaagi sa dili pagpatubig sa punoan sulod sa usa ka buwan. Human niini, bisbisan ang punoan. Niini, sa dili madugay mamuswak ang buwak sa buongon. Sugod niini, mintinaron ang igo-igo nga kaumog sa yuta. Kon kulang ang kaumog sa yuta, ang buwak nga walay bunga mangatagak. Ang mga prutas nga dili mahulog mahimong gagmay o dili maayo ang kalidad. Ang kakulang usab sa kaumog sa yuta panahon sa pagpanghinog makaingon sa pagkauga sa unod sa bunga sa buongon. Dili dugaon.
Pagpuong
Putlon ang masakiton ug huyang nga mga sanga. Dugang niini, tangtangon usab ang sobra nga mga bunga aron makaugmad og dagko nga mga bunga. Dunay nga higayon nga ang prutas magpungpong. Makaayo nga tangtangon ang mga gagmay. Tungod kay ang mga bunga bug-at, ang mga sanga mahimong mangabali. Ug aron malikayan ang pagkabali sa mga sanga, kinahanglan silang tukhan og kawayan o ubang materyal.
Pagkontrolar sa mga Peste
Dunay duha ka seryosong peste sa pummelo o buongon. Kini ang rind borer ug fruitfly. Ang rind borer makadaot sa mga prutas tungod kay makaingon kini nga magburot-burot ang panit. Sa laing bahin usab, ang fruitfly magdeposito sa ilang mga itlog diha sa bunga ug kon ang mga itlog mangapusa, ang bunga madaot ug dili na mapahimuslan. Ang pagkontrolar ning maong mga peste mahimong ipahigayon pinaagi sa regular nga pag-esprey sa kemikal nga mga pestisidyo. Gawas sa pag-esprey og kemikal, ang fruitfly mahimo usab nga masumpo pinaagi sa pagpahimutang og fruitfly trap nga dunay pheromone lure. Hinuon, kini dili gyod hingpit nga makapuo sa populasyon sa fruitfly.
Dunay mga panahon nga ang fruitfly ug rind borer mahimong makasugakod sa pag-esprey sa kemikal. Mao nga ang ubang mga mag-uuma mingsagop na sa organikong paagi sa pagpananom. Usa sa daghang mag-uuma nga mingsagop niini si Greg Tan sa Dakbayan sa Davao. Mahimo ninyong mabasa kon giunsa niya sa pagpatubo ang pummelo sa organikong paagi nga napatik sa Enero 2008 nga isyu sa Agriculture Magazine nga gipublikar usab sa Manila Bulletin ug gisulat ni Dr. Pablo P. Pamplona.
Komun nga Sakit
Ang gummosis usa ka komun nga sakit nga motumaw sa buongon bisan pa og inatiman kinig maayo. Kini usa ka timailhan sa kakulang sa abono. Kon kini motumaw, kuskoson ang duga nga mitulo gikan lawas ug sanga sa buongon unya butangan kining fungicide. Sa samang higayon, abonohan ang punoan sa organikong abono ingon man complete chemical fertilizer. Usab, imintinar ang igo-igo nga kaumog sa yuta.
Pag-ani
Ang bunga sa buongon kasagaran maani mga walo ka bulan gikan sa pagtumaw niini. Ang panit mahimong light green. Aron masuta kon ang bunga andam nang anihon, mosulayg pupo og pipila ka bunga unya panitan ug tilawan. Sa komersiyal nga mga umahan, ang inani nga bunga sa buongon hugasan aron matangtang ang hugaw ug marka-marka sa panit niini. Ang igo-igong gidaghanon sa fungicide isagol sa tubig aron mapugngan ang fungal growth. Human sa paghugas, ang prutas trapohan sa uga ug humok nga panapton o paughon ubos sa landong. Unya, isulod kini sa pakete aron mahimo nang dalhon sa merkado.
Sinulat ni Zac B. Sarian nga gihubad sa Binisaya.
0 comments
Post a Comment