Masaarong Dwarf Banana Karon Gi-Tissue-Culture Na

USA ka maayong balita karon nga ang saging nga ingon sa gamayng bersiyon sa atong saging Saba giugmad pinaagi sa tissue-cultured alang sa komersiyal nga pagpananom.

Gianggaan og Mama Sita banana, giintrodyus kini gikan sa Thailand pipila ka tuig ang minglabay pinaagi sa inisyatibo sa Mama Sita Foundation. Ang inangkat nga mga tanom gitanom sa demo farm nga gilangkob sa daghang muto sa luna ni Dr. Benito Vergara nga usa sa labing aktibo sa research and development project sa fruit crops nga gisuportaran sa Philippine Council for Agriculture, Forestry and Natural Resources Research and Development kun PCCARRD.

Sa dihang gibisita namo ang plantasyon sa sayong bahin ning tuiga, ang mga tanom naghimungag maayo ug ang mga bunga anihonon na. Human nga ang mga bunga maani, dihay gikuha nga mga panel sa tigtilaw ang nag-evaluate sa hinog nga mga bunga. Ang hingkod na nga wala pa mahinog giproseso ngadto sa chips. Karon, si Dr. Vergara nakombinser nga ang Mama Sita banana dunay maayong komersiyal nga potensiyal. Matod niya nga mahimo kining lutoon sama sa Saba, labing maayo nga pritohon. Mahimo kining kan-on nga dili linuto sama sa latundan. Lamian kining himoong banana chips. Panahon sa kataposang garden show sa Los Banos, ang banana chips maoy himalitan sa commercial booth ni Dr. Vergara. Ang tanan nahalin gyod butyag sa doktor.

Ang Mama Sita banana dunay mga bentaha sa lokal nga Saba. Mubo kini tandi sa Saba maong dili kini daling matumba sa bagyo. Matod ni Dr. Vergara nga ang Bagyong Santi wala makadaot sa mga tanom. Mubo ra usab ang panahon niini sa pagpatubo. Mamunga kini human sa 12 ka buwan gikan sa pagtanom tandi sa 14 ngadto sa 16 ka buwan alang sa Saba, matod ni Vergara. Sa unang mga bulan sa 2010, ang tissue-cultured seedlings maandam na alang sa komersiyal nga pagpananom.

Dunay duha ka naandan nga paagi sa pagpasanay sa mga saging. Ang usa mao ang pagbuwag sa saha gikan sa hingkod nga punoan sa saging ug itanom kini. Ang laing paagi mao ang pinaagi sa tissue-culture. Ang nakaayo sa tissue culture kay ang tanom mahimong mapasanay sa dinaghan sa samang panahon. Ang resulta nga mga binhi pupareho ug giingon nga luwas sa mga sakit.

Ang tissue-cultured seedlings sayon usab nga ibiyahe ngadto sa dapit nga pagatamnan tungod kay kini mga gagmay. Usab, kon kini ibiyahe ngadto sa layong mga dapit sama sa gikan sa Manila ngadto sa Mindanao ug ubang lagyong dapit sa nasod, ang mga itanom nga binhi sayon nga mabiyahe bisan pa og isakay og eroplano.

(Sinulat ni Zac B. Sarian nga gihubad sa Binisaya)