ANG glutinous corn kun pilit nga mais usa ka espesyal nga tanom nga
ikaw ug ako mahigugma niini sa pagkaon. Daghan ang makapamatuod nga
ang glutinous corn usa ka lamian nga kalan-on. Ang problema lang kay
dili kini mahimong mapalit sa tanang higayon. Ug kon aduna may
nagbaligya niini, ang puso kasagaran gagmay.
Hinuon, karon duna nay bag-ong hybrids nga moprodyus og dagkong mga
puso tandi sa matang sa mais nga tradisyonal nga ginatanom sa mga
mag-uuma. Usa sa makaikag nga matang nga atong natilawan mao ang
bi-color waxy corn (laing termino alang sa glutinous corn) nga gitawag
og Batik. Aduna kiniy mga lugas nga ang kolor kombinasyon sa puti ug
purple. Ang purple nga lugas motumaw nga pula, nga mahimong lugom sa
pagkahingkod sa puso.
Natilawan nato ang sweet and glutinous kernel sa Batik didto sa
demonstration farm sa Manila East Lakeview Farms sa Morong, Rizal, usa
sa mga recipient sa first trial plantings sa pakigtambayayong sa mga
technician sa Allied Botanical Corporation nga tig-apod-apod og mga
binhi. Lami kining kan-on bisan og wala pa lutoa. Ang humok nga lugas
niini dugaon ug tam-is nga haom tilaobon.
Ang gitilaob nga Batik corn may hamis nga lugas ug karakterestik sa
pagka pilit tandi sa tradisyonal nga glutinous corn. Lami kining
kan-on tungod kay tam-is, labi na kon giluto dayon human sa pag-ani.
Kon tilaob ang tumong, ang pagpangani niini labing maayong ipahigayon
65 ngadto sa 72 ka adlaw gikan sa pagtanom. Girekomendar nga ang
pagpangani dili maawahi aron dili moguwang pag-ayo ang lugas sa mais
ug gahi na hinuong kan-on.
Ang pagpananom og Batik adunay maayong potensiyal nga kapanguwartahan.
Tungod kay ang puso niini dagko kaysa ordinaryo nga matang, mabaligya
kini sa taas nga presyo. Gani, usa ka tawo ang nakakita dayon sa
potensiyal niini alang sa komersiyal nga tumong mao si Adrian
Melendres, usa ka magpapatigayon nga tigsuplay og preskong mga abot sa
umahan ngadto sa SM chain of supermarkets, apil na ang mushrooms,
utanon nga berdeg dahon, passion fruit ug culinary herbs. Matod niya
nga ang mga mamumuhunan sa SM naghinam-hinam nga makabaligya sa
bag-ong glutinous corn, nga gusto nilang i-display sa ilang fruits and
vegetable section.
Karon, si Adrian nag-agni sa mga mag-uuma sa pagprodyus og Batik alang
kaniya nga ikasuplay ngadto sa mga supermarket chain. Ang pagprodyus
og mais nga tilaobon adunay iyahang bentaha. Usa niini ang pagpatubo
sa mubong panahon kaysa pagpatubo nga pahingkoron ang mais. Kay ang
tanom mahimong maani 65 ka adlaw gikan sa pagtanom ug ang lindog niini
berde pa gihapon nga haom kaayong ipakaon sa mga hayop. Ang puso dili
kaayo maekspos sa maotong tempo ingon man mga peste ug sakit tungod sa
mubong panahon niini sa pagpatubo.
Usa ka dugang maayong balita kay ang usa sa nag-unang seed corn
producers sa nasod nakapagawas og tulo ka bag-ong haybrid sa glutinous
corn. Kini mao ang Pioneer Hi-Bred Philippines nga nagprodyus og
nag-apod-apod og binhi sa hybrid flint corn nga himoong pagkaon sa mga
hayop sa minglabayng mga tuig.
Ang tulo ka waxy hybrid corn mao ang P3409WE, P3110WE ug 30W08. Kini
mahimong patuboon aron makaprodyus og dili lang green corn aron
tilaobon apan hingkod usab nga lusok aron iproseso og himoong esnak
nga gitawag og chichacorn o kornick. Usa kini ka kinaham nga snack
food nga unang naprodyus sa Ilocos apan karon ginaproseso na usab sa
dinaghan sa Metro Manila. Sama sa Boy Bawang nga usa na karon ka
iladong brand sa chichacorn nga giprodyus sa pabrika sa Metro Manila
ug karon ginabaligya na sa lokal nga mga supermarket ug grocery sa
gawas sa nasod. Matod ni Alan Nieves ug Rey Valiente, kining bag-ong
mga haybrid sa Pioneer Hi-Bred napamatud-an na nga haom alang sa
chichacorn processing.
Ang mga haybrid dakog bentaha kaysa gitawag og open-pollinated
varieties (OPVs) nga kaniadto ginatanom sa mga mag-uuma. Makaprodyus
kinig daghan ug tag-as nga mga puso kaysa OPVs. Ang usa ka ektarya nga
gitamnan ning maong mga matang sa haybrid mahimong moanig 8-9 ka
tonelada sa hingkod nga lugas mais. Kini sobra pa sa doble kaysa maani
sa OPVs.
Tungod kay ang puso mas dagko kaysa OPVs, ang mga haybrid sayon
ibaligya ug mahalin og mahal. Ang pagtubo sa mga mais nga haybrid
pupareho ug dali rang matumbok ang gidaghanon sa maani. Giingon nga
mga 72,000 ka punoan ang matanom sa usa ka ektarya. Ug bisan 75
porsento lang niini ang makaprodyus og puso nga mabaligya, kini
makahatag nag dakong kita. Ang puso mahimong mabaligya sa tag-P5 matag
usa, diha pa sa umahan. Apan mahimo usab nga mabaligya og mahal pa kon
kini dagko ug maani sa hustong panahon. Ug aron modako pa ang kita,
mahimong ang mga mag-uuma na lang ang magtilaob ug magbaligya niini.
Ang mga technician sa Pioneer Hi-Bred nagrekomendar nga ang glutinous
corn angay nga itanom nga dili maduol sa flint corn, mga 200 metros
ang gilay-on. Kini aron mapugngan ang cross-pollination. Kon kini
mahitabo, ang pipila ka lusok mahimong makakuha og kinaiya sa flint
corn ug dili na mabaligya ingon nga puro nga glutinous corn. Usa ka
paagi aron malikayan ang cross-pollination mao ang pagtanom sa
glutinous variety nga maunag 21 ka adlaw o mauwahig 21 ka adlaw sa
flint variety.
Usa ka disadvantage sa paggamit og haybrid nga mga binhi mao nga ang
mga mag-uuma kinahanglan nga mopalit og binhi matag higayon nga sila
mananom. Tungod kay haybrid, ang mga mag-uuma dili angay nga magtanom
gikan sa liso sa ilang mga naani. Ang second generation seeds dili
maka-perform sahi sa first generation nga ilang napalit gikan sa seed
company. Sa kaso sa OPVs, ang mga mag-uuma makagahin og binhi gikan sa
ilang maani alang sa sunod nga tingpananom.
Mahal man tuod ang binhi nga haybrid apan dali ra kining mabawi sa
daghan nga maani. Busa, makaingon kita nga ang tulo ka glutinous
hybrids nga gikan sa Pioneer maoy bag-ong kapilian nga napamatud-ang
tinuod nga money-makers alang sa mga mag-uuma nga nagkugig maayo sa
haom nga pagpananom ug tukma nga pagbaligya niini.
Sinulat ni Zac B. Sarian nga gihubad sa Binisaya
0 comments
Post a Comment