Proyekto nga Nagtudlo sa Kabataan sa Pagpananom ug Pagkaon og mga Utanon

USA ka bag-ong nationwide gardening project ang gilusad dili pa lang dugay. Dakong tumong niini ang pagtudlo sa kabataan nga nanag-eskuyla sa naugmad nga mga teknik sa pagpananom og utanon, ingon man ang pagdasig kanila sa paghigugma sa pagkaon og mga utanon. Tumong usab niini ang pagdasig sa mga ginikanan sa pagpananom og dugang pang mga utanon dili lang alang sa pangonsumo sa panimalay apan mahimo usab nga tinubdan sa kita.

Ang “Tanim sa Kinabukasan” o Plant for the Future usa ka bag-ong adbokasiyang proyekto sa East-West Seed Company sa pakig-alayon sa interesadong publikong tunghaan sa elementarya, lokal nga mga kagamhanan ug Synergeia Foundation. Ang proyekto gilusad ning bag-o lang sa Kaliwanagan Elementary School sa San Jose City, Nueva Ecija.

Ang paglusad niini gitambongan sa sobra sa lima ka gatos ka tawo nga nag-apil ni San Jose City Mayor Marivic Belena, uban pang mga opisyal sa kagamhanan, mga magtutudlo gikan sa ubang tunghaan, mga ginikanan, mga mag-uuma ug mga eksperto sa East-West Seed nga gipangunahan ni Dr. Mary Ann Sayoc, ang general manager sa kompaniya.

Giatol ang paglusad nga minghingkod na ang mga tanom sa kabataan sulod sa pipila ka bulan nga pag-amuma ubos sa paggiya sa mga technician sa East-West Seed. Makita ang mga utanon nga naghimunga na sama sa Diamante Max hybrid tomatoes, ang bag-o apan daghag maani nga Mayumi upo, ang Emperor sweet pepper, Django hot pepper, Galactica ampalaya ug uban pang matang.

Ang pagpasundayag sa naghimungang mga utanon nagpabuka sa mga mata sa mga dinapit nga nahingangha pagkakita sa dagkong mga bunga sa haybrid. Kadaghanan kanila unang higayon pang nakakita sa personal sa naugmad nga mga teknik sa pagprodyus og high-value vegetables. Pananglitan, nakita nila ang bentaha sa paggamit sa bag-ong paagi sa pagsabod sa mga liso sa plastic seedling trays nga migamit og sterilized growing medium. Unya naa usab ang paggamit og plastic mulch sa elevated planting beds. Ang plastic mulch nagpugong sa pagtubo sa mga sagbot, ingon man sa pagkabanlas sa yuta ug usab makatabang sa pagkonserbar sa kaumog sa yuta. Pinaagi sa pagpataas sa luna nga tamnan, malikayan ang pagkalunang sa tubig panahon sa ting-ulan. Mao nga ang mga utanon mahimong makaprodyus og ani bisan pa sa ting-ulan.

Ang maong pagpasundayag nag-apil usab sa mga utanon nga gipatubo sa kontiner aron pagpakita nga ang mga utanon mahimong maprodyus bisan pa sa limitadong espasyo. Ang mga kamatis ug talong, pananglitan, gipatubo sa sako ug ubang kontiner. Ang mga sako nga gisudlan og growing medium nga abunda sa organikong mga butang gipahiluna lang sa kilid. Gibuslotan ang ibabaw sa sako diin ang lettuce komportable kaayo ang pagtubo.
Misamot kabibo ang okasyon sa pagpakita sa vegetable cooking contest diin ang mga mananaog nakadawat og ganting salapi, kortesiya sa East-West Seed. Kini aron pagdasig sa kamamugnaon sa pag-andam og vegetable dishes. Bisan gani ang mga wala modaog nakadawat usab og premyo isip konsolasyon nga nag-apil sa vegetable seeds.

Si Ric M. Reyes, pangulo sa product management group sa East-West, miingon nga ang kabataan ming-apil sa tanang mga proseso nga naglangkob sa pagpatubo sa mga utanon. Sila gayod ang nangunay sa pagbugwal ug pag-andam sa luna nga pagatamnan ubos sa paggiya sa mga technician sa East-West Seed. Gihatagan sila og haom nga mga himan sa ilang pagpananom. Ang mga eksperto mipasabot kanila sa mga rason nganong andamon nila sa husto ang luna nga pagatamnan, ang kahinungdanon sa pagpamisbis, pag-abono gamit ang organikong mga abono, hustong pagbutang og pakatayan ug daghan pang uban.

Ning maong paagi, matod ni Ric Reyes, ang kabataan mahimong makaugmad og hustong katakos. Pinaagi sa pagpaapil kanila sa pagtanom ug pag-atiman sa ilang mga tanom, makaugmad ra sila og gugma alang sa mga utanon. Ug kini usab makadasig kanila sa pagkaon og daghang utanon alang sa maayong nutrisyon sa ilang kaugalingon.
Samtang ang “Tanim sa Kinabukasan” unang gipahigayon sa Kaliwanagan Elementary School ug sa usa pa ka laing tunghaan sa San Jose City, ang proyekto gilantaw nga ipahigayon usab sa ubang mga dapit sa Luzon, Visayas ug Mindanao, sa mga dapit nga dunay publikong tunghaan ug lokal nga kagamhanan nga andam mosagop ning maong programa.

Ubos sa sistema, ang East-West magtagana og farm inputs sama sa mga liso ug binhi, plastic mulch, seedling trays, ug mga materyal nga pakatayan nga walay makuha diha sa komunidad, garden tools ug uban pa. Ang kompaniya mohatag usab og full-time technical assistance ug motabang sa pag-ugmad og child-friendly training modules sa pagpakigtambayayong sa mga opisyal sa eskuylahan.

Ang lokal nga kagamhanan, sa laing bahin, magdasig sa komunidad sa pag-apil ug pagpakiglambigit sa espesyal nga mga okasyon sama sa pag-ani ug cooking festivals, farm tours ug ubang promosyonal nga mga aktibidad. Motabang usab kini sa pagtagana og seguridad, ug imprastruktura kon gikinahanglan.

Sa maong kasabotan, ang eskuylahan magtagana og luna nga katamnan sa mga utanon. Ang eskuylahan mao usay manguna sa pagdumala ug pag-atiman sa greenhouse ug ubang mga aksesorya. Magtudlo usab kini og mga magtutudlo sa pagpakiglambigit sa pagpatuman sa proyekto ug ang pagbansay aron maseguro ang pagpadayon sa proyekto. Gawas sa ubang mga butang, ang eskuylahan maoy in-charge sa pag-ani, pagmonitor ug pagtala sa ilang mga naani.

Ang proyekto sa “Tanim sa Kinabukasan” usa ka mapadayonon nga adbokasiya sa East-West Seed, matod ni Ric Reyes. Ang kompaniya, niya pa, naggahin og peso gikan sa matag usa ka pakete sa liso (tag-P40) nga mabaligya. Sa usa ka tuig, gawas sa binulto nga halin, ang kompaniya makabaligya og labing menos 2.5 milyones ka gagmayng pakete, maong dunay igong pundo aron magpadayon pa kining maong proyekto.

Sa laing bahin, ang East-West Seed maoy unang kompaniya nga nagprodyus og hybrid seeds sa tropikal nga mga utanon dinhi sa nasod. Natukod kini 27 ka tuig na ang minglabay nila ni Simon Groot, Dutch seedsman ug Benito M. Domingo, ang Pilipino nga partner. Ang kompaniya karon nagprodyus na og daghan-og-maani nga mga haybrid sama sa kalabasa, sibuyas, paliya, batong, kamatis, talong, cucumber, sweet ug hot peppers, upo, patola ug uban pa. Gawas sa tropikal nga mga utanon, ang ilang mga plant breeder nakaprodyus na usab og hybrid watermelons, melons ug sweet corn. Ug sa dili madugay, magpagawas na usab sila og bag-ong haybrid nga red-fleshed ug yellow-fleshed papaya.

(Sinulat ni Zac B. Sarian nga gihubad sa Binisaya)