SI Kanhi PNP Deputy Director Jewel Canson ug ang iyang asawa nga si Cecile parehong mag-uuma sa kasingkasing. Kiniy hinungdan nga bisan kon ang heneral nagserbisyo pa sa kagamhanan, ang magtiayon nagsugod na sa pag-ugmad sa pito ka ektaryang luna nga ilang napalit sa tag-P7 matag metro kuwadrado didto sa Barangay Pantay sa Teresa, Rizal. Ginganlan nila kinig St. Martha Farms, pasidungog sa patrong santo sa mga mag-uuma, nga paborito ni Cecile.
Human sa maukitong pagtuon kon unsang proyektoha ang ugbahon, ang magtiayon nakadesisyon pagsulod sa poultry contract breeding niadtong 1991 ngadto sa usa ka iladong poultry company sa nasod. Ubos sa sistema, patuboon nila ang mga manok nga mangitlog og hatching eggs alang sa mga integrator. Ang integrator maoy magtagana kanila og day-old chicks, feeds ug teknikal nga superbisyon. Ang contract breeders, sa laing bahin, magtagana og puluy-anan sa mga manok, tubig, kuryente ug medisina.
Ang integrator mobayad og boarding fee sa nanagpatubo samtang naghulat sa mga manok nga mangitlog sa unang higayon human sa 24 ka semana. Human niana, alang sa mosunod nga 65 ngadto sa 70 ka semana, ang grower bayran sa gitakda nga presyo sa matag hatching egg nga ilang maprodyus. Ang contract breeding business nga nahimong profitable investment sa magtiayon nagpadayon hangtod karong mga adlawa. Hinuon, sa tunga-tunga sa 2008, mibalhin silag bag-ong integrator nga mihatag kanilag maayong kasabotan. Karon, nag-atiman silag 70,000 nga parent stocks alang sa integrator.
Nunot sa pagsanay sa poultry breeders nga ginaatiman sa mga Canson, milapad usab ang ilang farm og pipila ka ektarya nga magkasikbit ra usab. Ug kay duna na man silay igo-igong kuwarta, nangita silag bag-ong proyekto nga kabuboan og puhunan. Dili na sila moadto sa bangko aron manghulam og puhunan. Dako na ang ilang nahawirang kuwarta gikan sa ilang poultry project, gani, ang ilang tulo ka anak nga pulos na mga propesyonal uban sa kaugalingon nilang tinubdan sa kita namuhunan usab sa bag-ong proyekto diha sa ilang farm.
Ang bag-ong proyekto nga gialinga karon sa magtiayon ug sa ilang tulo ka anak (Dr. Jayson, Jaclyn ug Joanna) mao ang Pangasius hatchery ug grow-out operation. Kining tanang proyekto nagsugod niadtong Disyembre 2008 sa dihang usa ka higala sa magtiayon gikan sa Department of Trade and Industry sa Rizal misulti kanila mahitungod sa maayong oportunidad sa pagpasanay ug pagpatubo niining isda sa tubig-tab-ang gikan sa Vietnam.
Ang nakanindot bahin nila ni Jewel ug Cecile kay kon ang usa dunay ideya, ang usa maminaw ug mosuportar. Mao nga sa dihang mitumaw ang ideya nga mosulod sa Pangasius project, ang duha nanukiduki ug nagpakisayod alang sa dugang kasayoran. Giduaw nila ang internet ug mitambong og mga lektyur bahin sa aquaculture. Ang ilang anak nga si Jaclyn, kinsa gradwado sa MBA sama sa ilang mga ginikanan, mitabang usab sa panukiduki. Gihisgotan nila ang proyekto uban sa tibuok membro sa pamilya.
Maoy ilang konsensus nga ang Pangasius fingerlings ug grow-out operation production mahimong usa ka negosyo nga mokitag dako. Ang sunod nga lakang nga ilang gihimo mao ang pag-andam sa mga pasilidad. Suwerte kay duna silay duha ka daang greenhouse nga gigamit ni Cecile kaniadto sa pagpatubo sa Gower Ramsey orchids nga gieksport sa Japan. (Ang orchid project mikita usab apan ila kining gihunong human sa lima ka tuig dihang ang mother plants grabeng naapektohon sa El Nino. Ang duha ka greenhouse dali rang nakombertir ngadto sa hatchery. Ang rearing tanks nga mikabat og 500 halved plastic drums napahimutang na. Nag-hire silag technical consultant, ug ang duha sa dugay na nilang trabahante gipadala nila alang sa bansay-bansay nga gipahigayon sa Tanay breeding station sa Bureau of Fisheries and Aquatic Resources. Karon, mga eksperto na sila sa pagbuhat sa adlaw-adlaw nilang buluhaton sa hatchery.
Giandam usab nila ang breeder pond sa wala pa mopalit si Jewel sa unang 14 ka baye ug 6 ka laki nga Pangasius breeders gikan sa usa ka tinubdan sa Laguna nga mibalor og P10,000. Dali ra kining midaghan kay makapalit na man sila og dugang breeders sa barato nga presyo. Karon, ang mga Canson nanag-iya nag 300 ka breeders.
Nagpasalamat kaayog dako si General Canson sa pagpaluyo sa BFAR sa ilang Pangasius project. Nahinumdoman niya nga sa unang higayon nga miadto siya sa Tanay breeding station aron mangayog tambag, nagpanuko pa ang ang pangulo sa ahensiya sa paghatag sa opinyon niini. Gipangutana niini ang heneral kon seryoso ba gyod sila kaayo tungod kay, matod niini, duna nay pipila ka tawo nga nagsugod sa ingon nga proyekto kaniadto apan wala magdugay, mihunong sa ilang operasyon.
Apan human kini makakita sa pasilidad nga giandam sa mga Canson alang sa ilang hatching operation, ang opisyal sa BFAR hingpit nga nakombensir nga ang magtiayon desidido gyod nga matigayon ang proyekto. Napahimutang na ang tinubdan sa abunda ug maayog kalidad nga tubig, ug duna silay kuwarta nga ikapuhunan pagpamalit sa panginahanglanon sa ilang hatchery.
Gani, si Gen. Canson miingon nga ang pinansiyal nga panginahanglan sa fish hatchery, menos kaysa gasto sa pagbutang og tunnel vent houses alang sa ilang poultry contract breeding business. Gibutyag niya nga ang usa ka balay-balay sa manok nga kasudlan og labing daghan 10,000 ka manok mogasto og labing menos P4 ka milyon. Apan wala na sila mogasto og minilyon sa pagkombertir sa daan nga orchid greenhouse ngadto sa ilang fish hatchery.
Sa pagpaluyo sa DTI ug BFAR, ang Pangasius hatchery sa mga Canson hingpit nga nag-operasyon sa wala pa maghinunga-tunga sa 2009. Nasugdan nila ang unang commercial hatching nianang pagka Hunyo ug padayon nga nagprodyus og fingerlings for sale sukad niadto. Ang ilang mga pumapalit dili lang mga fish cage operator sa Laguna Lake apan naggikan usab sa lagyong lalawigan sama sa Zamboanga, Davao, Camarines Sur, Bulacan ug ubang mga dapit sa kapupud-an. Gani, sa wala pa nato siya mainterbiyo alang ning artikulo, nagpadala silag 200,000 fingerlings sa usa ka grower sa Iloilo.
Miingon si Gen. Canson nga ang ilang fingerlings maabot kaayo ang presyo tandi sa ubang suplayer. Ang ilang one-inch fingerlings mapalit lang sa tag-P3 kada usa tandi sa P5 gikan sa pipila ka suplayer. Dili sila mobaligya sa ilang fingerlings nga gamay pa sa one-inch kay dako ang purohan nga kini mangamatay sa biyahe. Ilang gihinay-hinay ang pagpamihod aron duna silay available stocks sa tanang panahon. Ang ubang fingerlings nga may gidak-on nang duha o tulo ka pulgada regular nga mabaligya nga sobra pa sa P3.
Mapasalamaton usab kaayo si General Canson nga aduna siyay walo ka episyenteng trabahador nga nag-atiman sa ilang hatchery. Eksperto na sila sa pagpakaon, pag-disinfect ug paghulip sa tubig nga anaa sulod sa rearing tanks. Gitug-an sa heneral nga ang labing kritikal nga panahon sa pagpasanay mao ang unang 15 ka adlaw human sa pagpamihod. Ang matang sa pagkaon nga ilang gamiton mahinungdanon kaayo.
Minggamit silag inangkat nga feeds nga makapahigayon nga makab-ot ang 70 ngadto sa 80 porsento nga mabuhi ang gipapusa nga mga itlog. Gikonsiderar kini nga very high rate. Gani, ang 50 ngadto sa 60 porsento nga mabuhi usa na ka dakong kalipay alang kang Gen. Canson.
Sa laing bahin, si Gen Canson miingon nga duna na silay grown-out operation sa Nueva Ecija sa pakigtambayayong sa mga higala nga membro sa Rotary Club. Usa ka tag-iyang kasosyo nanag-iya sa fishponds sa upat ka ektarya nga gilangkoban sa 29 ka punong. Ang St. Martha nagsuplay og fingerlings ug sa teknolohiya samtang ang ikatulong kasosyo nag-atiman usab sa pagkaon. Human maibani sa tanang nagasto, ang tulo magbahin sa kita.
Laing sistema ang gisugdan usab sa ilang farm sa Teresa. Ang mga punong giandam na alang sa pagpatubo og Pangasius alang sa merkado diin ang uban niyang mga kasaring gikan sa Philippine Military Academy namuhunan usab. Kombensido si General Canson nga ang grow-out operation mokita usab. Ang Pangasius usa ka paspas motubo ug nagkadaghan ang mga tawo nga nakadiskobre sa kalamian niining maong isda. Nagtuo ang heneral nga ang merkado niini dili usa ka dakong problema.
Sa pagkakaron, si Mrs. Canson nagsugod og laing atraksiyon sa St. Martha Farm. Kini ang organic culinary herbs and vegetables. Ang Bureau of Plant Industry miabag kaniya sa pag-ugmad og showcase sa organic farming nga mahimong maugmad ngadto sa Pick-and-Pay operation.
Karon, aduna na siyay koleksiyon sa nagkadaiyang culinary herbs sa usa ka green house. Ang lain gitamnan og cauliflower, cabbage, mustard ug ubang berdeg dahon nga mga utanon. Makita usab ang mga tanom nga kamatis, talong, paliya, batong, patola ug ubang paboritong utanon.
Sa dili madugay, ang St. Martha mahimo nang destinasyon alang sa farm tours diin maobserbaran ang organic farming, fish culture, mga prutas ug bungahoy, ug ang commercial poultry operation.
Ang mga Canson parehong mga Bisaya. Ang heneral gikan sa Iloilo City samtang si Cecile gikan sa Cebu City. Ang magtiayon nga mag-uuma sa kasingkasing, nanaghupot og MBA degree. Samtang ang tulo nila ka anak wala mangatawo sa umahan, mahigugmaon usab sila sa pagpanguma. Gani, si Jayson nga usa ka ophthalmologist ug cosmetic surgeon nagsugod na usab sa kaugalingon niining farm project. Apan kini sa lain na usab nga estorya.
Sinulat ni Zac B. Sarian nga gihubad sa Binisaya
7 years ago
0 comments
Post a Comment