Ang Prodyuser og Organic Muscovado Sugar sa Sultan Kudarat

UNA namo siyang nakita sa daplin sa dalan sa lungsod sa President Quirino sa Sultan Kudarat. Namaligya siya niadto sa iyang muscovado sugar ug sugarcane vinegar ubos sa landong sa hinimong silonganan. Abi nako og usa lang siya ka ordinaryong small-time vendor.

Apan nasayop ko sa akong pangagpas. Si Mauricio Tomboc, Sr. dili diay usa ka small-time vendor. Siya ang nag-unang prodyuser og organic muscovado sugar ug premium cane vinegar. Kini ang specialty products nga pinangita sa mga pumapalit nga nanagpakabana sa kahimsog sa panglawas. Ang muscovado sugar nahimo karong popular tungod kay kini giingon nga labing maayo alang sa himsog nga panglawas kaysa refined sugar.

Gikahimamat nako si Mauricio tungod kay ang among kauban, si Mrs. Estrella Hidalgo, tinugyanan sa usa ka kompaniya sa usa ka binhi, gustong mopalit sa iyang paboritong muscovado ug sugarcane vinegar sa amo nang pagbalik paingon ngadto sa Koronadal City. Matod niya nga dili gyod siya mopalyar pagpalit sa duha ka produkto sa higayon nga makaagi siya sa lungsod sa President Quirino.

Mitug-an si Estrella nga ang tawo usa ka Ilocano ug sa dihang nakigsulti ko niya sa among lengguwahe, na-excite siya ug gustong ipakita diri namo ang iyang sugar mill ug ubang pasilidad. Ug gisanong namo ang iyang pangimbitar.

Nasorpresa si Mrs. Hidalgo sa dihang among nahibaw-an nga dunay dakong balay si Mauricio nga morag palasyo nga dili pareho sa dagkong mga balay nga gitukod sa daghang OFWs sa kapupud-an. Gibanabana ni Estrella nga ang maong balay migasto og labing menos P9 ka milyon. Kini tungod kay ang iyang pamilya bag-o lang usab nga nagpatukod og susamang gidak-on nga balay.

Apan labi kaming interesado sa iyang muscovado sugar production. Ang paktori anaa lang sa atubangan sa panimalay sa mga Tomboc. Una niyang gipakita ang iyang steel sugarcane crusher nga matod pa niya napalit og P81,000 sa 2004. Dili halayo sa crusher ang unom ka higanteng vats nga maoy ilang gigamit sa pagluto sa muscovado sugar.

Gipasabot ni Tomboc nga 102 ka galon sa duga ang isulod sa matag itosan ug itoson sulod sa 12 ka oras. Samtang mogugol kinig taas nga panahon sa pag-itos, dili siya mogastog dako sa panugnod tungod kay migamit siya og ugang sugarcane bagasse. Gawas sa bagasse, migamit siya og daghang leaf petioles sa African oil palm nga iyang makuhang libre gikan sa daghang plantasyon sa palm oil sa Sultan Kudarat.

Ang matag itosan makaprodyus og 100 ka kilo nga muscovado sugar matag adlaw. Kini nagpasabot nga makaprodyus siyag labing menos 600 ka kilo kada adlaw.

Pipila ka bulan gikan karon, nagalaom si Tomboc nga madoble ang iyang produksiyon ingon man usab maugmad ang packaging sa iyang produkto. Kini tungod kay gitagaan siyag P700,000 nga grant sa Department of Science and Technology (DOST) aron ma-upgrade ang iyang mga pasilidad. Migahin usab siyag counterpart nga P400,000. Atol sa among pagbisita, nangambas na siya sa mga presyo sa mga kahimanan nga idugang sa iyang paktori.

Ang iyang 30-ka-ektarya nga sugarcane plantation nahimutang duol sa iyang paktori. Gitagi-tagi niya ang iyang pagtanom aron makaani siya sa tibuok tuig ug mahimong makaprodyus og muscovado matag adlaw sa tuig. Aron makaprodyus og organic muscovado sugar, si Tomboc nagpatubo og tubo nga wala gamiti og kemikal nga mga abono ug pestisidyo.

Giunsa niya nga makakuha og P700,000 nga grant gikan sa DOST? Gipasabot ni Tomboc nga magtambongan siyag daghang pasinati ug komperensiya sa organic production ug pagproseso sa mga produkto sa umahan ubos sa pagdumala sa DOST ug ubang mga grupo. Tingali, matod niya, nakita sa kadagkoan sa naasoyng ahensiya ang growth potential sa iyang produkto maong gitanyagan siyag financial assistance aron maugmad ang kalidad sa iyang produkto.

Gibutyag ni Tomboc nga wala siya mamroblema sa pagbaligya sa iyang muscovado sugar. Niya pa, usa siya ka membro sa kooperatiba nga nagbaligya og daghang muscovado sugar sa Manila. Duna say nagkadako nga panginahanglan sa ubang mga dapit sa Mindanao ug Kabisay-an. Sa iyang roadside stall, gibaligya niya sa tag-P49 kada kilo. Katugbang kini sa retail price sa tunga sa kilo sa mga supermarket sa Manila.

Si Mauricio nakahatag og trabaho sa iyang katagilungsod. Niya pa, 17 ka pamilya ang nagtrabaho alang niya sa tibuok tuig sa iyang umahan ug sa manufacturing operations.
Gihimugso siya sa Binalonan, Pangasinan 74 ka tuig na ang minglabay. Gamay pa siyang bata dihang ang iyang mga ginikanan minglangyaw ngadto sa Mindanao. Natapos niya ang iyang Commerce degree sa Notre Dame of Dadiangas (karon usa na ka unibersidad). Imbes nga mangaplayg trabaho, miuban siya sa iyang amahan sa pagpananom niini og tubo. Ug kini maoy iyang gipadayon hangtod karon, napalapdan pa gani niya ang operasyon sa pagpanglabay sa panahon.

Si Tomboc ug ang iyang asawa gitugahan og tulo ka anak nga karon pulos na mga propesyonal. Ang kamagulangang babaye usa ka computer engineer. Ang ikaduha accountant samtang ang nag-inusarang lalaki, si Mauricio Jr., usa ka physical therapist.